martes, 27 de agosto de 2013

DESATA A PAIXÓN, DESATA A PAIXÓN!



NON DIRÍA TANTO COMO QUE É UNHA VERDADEIRA XOIA, PERO SI MERECE A PENA VER ESTA PELÍCULA.

RUDEZA E TENRURA


DESTACABA no grupo de homes que brincaban nun claro de praia conquistado a pelotazos; era o máis enérxico, agresivo, bardallas e barulleiro. Pasa, tira, pero tira, mamón!, berraba de seguido. E corría coma un cabalo desbocado espetando os pés na area, pegando unhas freadas coma un todo terreo de enorme potencia rexendo os pneumáticos e sachando nubes xigantes de po no deserto. Entregábase ao xogo, a dirixir, berrar, meterse cos compañeiros, rirse a gargalladas deles e provocalos. A cada paso refrescábase na auga e cada vez que entraba ao mar era coma se un cachalote brincase, pegase chimpos ou se envorcallase. Vide, veña, vide, non sexades cagados, encirraba nos compañeiros que se entregaban con máis constancia ao xogo da pelota. Como ningún lle facía caso, correu detrás do que elixiu amedrentando a nenos, anciáns e cantos no seu paso se cruzaban, tiña que pillalo e pillouno. O perseguido resistiuse unha miga pero non foi quen a facerlle fronte: coma se fose un pequecho arrastrouno ata a auga, elevouno e deixouno caer de bandullo, estalando coma unha bomba de palenque. Canto máis protestaba o guindado, máis se ría el. Nin que dicir ten que suaba a picho; non lle faltaría moito para os dous metros. Cando collía a pelota, sen miga de técnica, pateaba nela, na area, nos pés dos contrarios, arrincando con ela e corría coma un tolo sen saber ben cara onde ía. Non había quen o parase.
De súpeto, ordenou: parade, parade todos, que paredes, dixen! E todos se detiveron, e acabouse o partido en seco e rematouse toda excitación. Un neno baixaba pola area cun pucho máis grande ca el, andando co equilibrio mínimo de quen está en etapa de rodaxe, dicindo: papá, papá. O papá correu oda el, xa o perigo anulado, aniñouse e meteuno dentro dos seus brazos, e faloulle baixiño, e bicouno tantas veces que foi o neno o que se rebelou o apartou de si. Despois guindouse na area, púxoo a carranchapernas enriba del e permitiu que o fillo lle tirase dos cabelos, o mordese, bicase, babase e lambese. Tiña tino de que non caese coas súas mans grandes, pero apreixábao con tanta delicadeza, e faláballe tan a modo, e ría tan alegre e doce, que ninguén diría que era o mesmo home. Antes de marchar e deixar de miralos, o neno quedaba petándolle coas dúas mans na barriga, pum, pum, e el, coma se recibise caricias de pluma, gozaba e ría tranquilo.


PUBLICADO EN EL CORREO GALLEGO

ROMARÍAS ASALTADAS POLO BOTELLÓN

Predomina unha tendencia nas celebracións festivas, que se cadra ata acaba necesitando unha explicación antropolóxica: a de enzoufarse a conciencia ata as orellas como manifestación de alegría, excitación e participación colectiva case en estado de comuñón. Imponse por todo o territorio cunha fortaleza impensable esta moda que se asenta e gana día a día festeiros e repercusión transcendente nos informativos do verán. Non importa do que sexa, tomate, auga, viño, tanto ten. O mérito estriba en poñerse perdido, pingando, enzoufado ata a punta dos pelos dalgún produto que se pegue ben á roupa e ao corpo, deixándoo ben enzafañado. Parece que así, ben enlarafuzados, gózase ata o inenarrable. Por algunha razón será. O caso é que pouco importa o contexto. Calquera motivo é suficiente para dar pé a tal entusiasmo por emporcallar e emporcallarse. Pode ser unha corrida de touros, a festa dunha Virxe, a do santo patrón, un desembarque dos viquingos, a exaltación dun produto agrícola, o regreso á Idade Media ou a Roma, mesmo un paseo polo río ata os Caneiros. Ao final, a exaltación de festexo maior acaba transmutado nun simulacro de xúbilo pailán, mestura de botellón e xogueta de adolescentes. Ata o punto de que a orixe primeira destas celebracións queda desfigurada ou anulada pola potencia dos barallocas. Nun principio, o andazo caeu sobre o país na invención e proliferación das festas máis impensables, todas arredor da comida. Non sei se fora Alonso Montero o que nalgunha ocasión facía referencia á fame pasada coma unha das posibles causas de tanta necesidade de exaltación da da festa arredor do comer. O certo é que non queda produto por estraño que pareza ao que non se lle dedique unha data de exaltación. Incluso, como xa se van acabando os produtos autóctonos, abundan a cada paso máis invitacións a celebrar, por exemplo, a festa da salchicha ou cervexa coma se en Baviera estiveramos. Isto xa callou e será difícil retroceder neste campo. Xa se sabe que ao longo do ano, de maneira especial durante o verán, unha pléiade de pregoeiros (entre os que non me podo excluír) deben pronunciar no balcón do Concello ou no palco da festa as louvanzas máis enxeñosas sobre a cebola, o queixo, o lacón, os chícharos, o caldo, o mexillón, o pemento, a xouba, o cocido, o grelo, a pataca, a ameixa, a orella, a ostra, o viño de Barrantes, de Amandi, da Ulla, do Ribeiro, Albariño, Valdeorras, Chantada, Betanzos, ou o que máis se lles suba á cabeza. Certo que a cada paso máis, moitas destas festas non manteñen miga de contacto con tradición que se coñeza, pero o que cubica é que cada pobo, vila, cidade ou barrio conte co seu día grande e soado arredor dunha festa gastronómica. Esta moda está implantada e aceptada. Sen volta atrás. Como o está a extensión por todo o territorio a franquía de festas medievais en cada curruncho, todas cortadas polo mesmo patrón, nas que por un día a vila ou cidade se cobre de palla, fume e chamusco, ademais de lucir as damas e cabaleiros os disfraces máis favorecedores e vistosos, mira ti o que nos gusta retroceder a un modelo de estrutura social xerarquizada e ben estratificada. Pero disque é moi rendible economicamente e aí si que non me meto. Aceptada a moda anterior, tócanos discernimento diante do ataque irrefreable dos enzoufados. Porque o poder e penetración destes non será menor. Todo indica que, a parte das que xa nacen coa lixo por esencia, moitas das romarías e festas con outras trazas e fundamentos é posible que se vaian contaminando polo abrasivo contaxio do gusto por enzoufarse. Veremos se non se nos vai das mans (ou se realmente nos gusta ou tanto nos ten), porque estas tendencias espállanse coma lume en folla seca. A tolerancia branda fronte ao botellón parece que se traslada sen dificultade ao miolo das festas populares. Había algúns anos que non volvía á romaría principal da miña parroquia de nacemento. Unha romaría campestre rural onde as houbese. Abríronseme os ollos da cuarta cando as imaxes que eu gardaba da carballeira e prados dos arredores cubertos de mantos onde as familias comían e cantaban e bailaban, se converteran en recintos illados e pechados nos que cada grupo, tendo por centro un coche co equipo de son co volume máis elevado, atronaba o entorno con música de discoteca e charanga, así nunha ringleira interminable, semellando unha exposición competitiva de ritmos con maior estrondo e exhibición de botellas inmensas cheas de alcohol e os seus efectos sobre os consumidores; por suposto, as camisetas que identifican a cada grupo enzoufadas desas bebidas mesturadas que tan ben pintan e lixan. Sen dúbida un padecerá de nostalxia, non correrá cos tempos. Pero non mo negarán: está cantado que as romarías están sendo asaltadas polos botellóns. Se cadra é que nos gusta máis así, eu niso xa non me meto.



PUBLICADO EN DIARIO DE PONTEVEDRA


martes, 13 de agosto de 2013

MOI COMUNICADOS


O TRÍO familiar sentou á mesa que elixiu o máis pequeno de todos, un neno espelido e seguro, de aínda non dez anos. Os pais, non creo que chegaran aos corenta, vestían roupa cómoda para os tempos de calor. Sen que o camareiro os atendese, a nai, si, ela foi a primeira, sacou de móbil avanzado do bolso e púxose e escribir nel abundantes textos. Cando chegou o camareiro descargou a decisión nos homes, ela, ao seu, continuaba escribindo a boa velocidade no seu trebello electrónico. Como se producisen dúbidas entre os varóns á hora de algunha elección, a muller dignouse erguer a mirada do teléfono para lles aceptar a proposta que primeiro escoitou. O que eles quixeran. En canto o camareiro desapareceu coa comanda, pai e fillo demostraron que tamén eles posuían e manexaban con destreza semellante aparato ao da nai.
Chegaron as cigalas e os tres, sen apenas dicirse palabra, continuaban concentrados nos seus respectivos xoguetes intelixentes. O fillo comentoulle algo ao pai ensinándolle a pantalla do seu alongado e aparentemente caro móbil. Despois dunha risa condescendente, o pai rematou a operación pendente no seu e pechou o aparato. Inmediatamente esixiu que o fillo puxese fin ao enredo. Comemos?, preguntou con ganas. A nai, rindo, algo lle debían contar con gracia desde algún lugar, comentoulle ao marido as novas que do móbil chegaban. O fillo, espremendo o tempo, resistiu co xogo ata que a nai puxo orde: que, e para hoxe? Os tres depenicaron nos bichos en silencio. Mentres se come non se fala. Hábiles, acabaron de seguida. O neno non se contivo, en canto no quixo máis regresou ao aparato que gardaba no bolso do pantalón. Áxil no servizo, o camareiro retirou os pratos usados e de contado serviu a pescada con allada que elixiran para os tres. Como o rapaz seguía entretido co móbil, a nai avisouno e axiña se puxo a comer con bos modais. Os tres deron conta do peixe con velocidade, se cadra porque lles urxía regresar aos seus móbiles. Si, os tres, non sabería dicir quen se lanzou o primeiro, acabada a pescada volveron aos móbiles e así seguían, concentrados, con breves sorrisos, algunha que outra exclamación, pero case sempre en silencio, á espera de que lles servisen a sobremesa (supoño que filloas con crema ou xeado con chocolate, as especialidades da casa). O certo é que, cando marchei, os tres continuaban moi comunicados

PUBLICADO EN EL CORREO GALLEGO

XOGUETES PARA CARTOS FRESCOS

Algo vén avisando desde hai anos de que este xornal que agora teñen nas mans (os que o teñan, moitos lerano directamente nunha táboa electrónica ou nun computador) ten que sufrir unha revolucionaria transformación. Nada seguirá igual por máis que empresarios e traballadores se afanen con valor por resistir. Vender periódicos con idénticas fórmulas anteriores á propagación de internet é impensable. Como evolucionará, que novos métodos atoparán os emprendedores ariscados, que consecuencias se derivarán desta transformación descoñézoo, pero todo indica que moito antes do que algúns queren crer, ni os xornais, nin os libros, nin a música poderán continuar co antigo estilo de negocio. Non digo que noticias, libros ou música acaben sendo gratis, e os xornalistas e creadores desaparezan ou pasen á categoría de profesionais altruístas sen remuneración polo seu esforzo; nin moito menos que o negocio da información e relacionado coa cultura estea chamado ao esquecemento. Renacerá e florecerá pero con outro modelo, que nin os máis arriscados e visionarios acaban de ter claro. O multimillonario Bezos, flamante comprador do Washintong Post, díxoo claro despois de investir unha cantidade para el mínima na prestixiosa cabeceira do periodismo mundial: haberá que experimentar, probar a longo prazo. Ninguén sabe as intencións do novo propietario, pero todos sospeitamos que debaixo da súa operación de compra non se agocha o capricho dun novo rico, nin a concesión á nostalxia dun potentado. Se o triunfador do oeste, coñecedor da técnica máis avanzada en negocio por internet, arrisca, por insignificante que para el sexan eses millóns, unha cantidade así nun vello negocio das palabras, nun dos máis prestixiosos, por perdas que arrastrase nos últimos anos, é porque entre o mundo vello e o novo algunha conexión próspera se ha de producir. A operación resulta paradigmática. Un rei dos cartos novos, dos capaces de ganar cantidades astronómicas debido á audacia da súa idea de vender palabras en aparatos electrónicos (Kindle), aproveita as horas baixas dun grande da información do pasado para renovala (esperemos que non para afundila definitivamente) en algo que, axeonllándose diante do poder dixital, non renuncie á esencia da información e resulte rendible. Tarefa non fácil non só pola escuridade do modelo de negocio futuro, senón porque en certos aspectos parecería que nos atopamos diante dun paradoxo: o dono da nube, do control de grandes datos, de informacións reservadas aos gobernos, de unha cantidade esaxerada de datos da vida dos cidadáns, tería que ser ao mesmo tempo o impulsor dunha empresa que debe desentrañar, investigar, descubrir, irritar, derribar presidentes, criticar e defender aos cidadáns. Como poden casar os intereses de Amazon, fundamento dos movementos de Bezos, co espírito do xornal que foi capaz de tombar a un presidente dos EE.UU.? Modificaranse definitivamente as leis básicas do xornalismo? Produciranse choques insostibles entre os equipos de información do seu novo medio de información coa base de datos almacenada en favor dos seus imparables beneficios vendendo por medio de Amazon? De calquera maneira que o futuro se vaia despexando, o que parece innegable é o que escribía Emily Bell: “Se tiene la impresión de que las compuertas que permiten trasladar a los periódicos desde un pasado dorado, a través de un presente insostenible, hasta un futuro desconocido se abren entre chirridos”. Esa brecha cultural que se amosa entre as vellas e críticas palabras de papel e o vertixinoso brillo da técnica dixital haberá que saltala e selala máis cedo que tarde. Os novos e ricos representantes da última tendencia dan a entender, así o parece demostrar a operación de Bezos, que non se desentenden do noutro tempo dourado negocio e sal da democracia. Se cadra é certo que os xornais tal e como os coñecemos só quedarán, como nalgunha ocasión manifestou o propio Bezos, como artigo de luxo nas recepcións de señoriais hoteis; que os libros, co ulido das súas follas, a felicidade que proporciona abrilo e pechado, e marcar a páxina, retroceder, ver o subliñado, acabarán como obxectos únicos, escasos, para sibaritas, porque será nas táboas electrónicas ou nos teléfonos intelixentes onde a diario, por norma, por facilidade e imposición dos tempos acabemos todos bebendo das noticias ou das reflexións do último ensaio ou remoendo a beleza fonda da esencia dun poema ou emocionándonos coas aventuras do protagonista da historia que máis nos intriga. Non direi que non. Pero afeitos os ollos e a sensibilidade ao dixital, reorganizado o negocio e reinventada a nova maneira de vender noticias e historias, algo ha permanecer inalterable: o espírito crítico da información, a pelexa diaria, mordendo se é preciso, detrás da verdade que esfarele tampas, corrupción e falsidade. Porque neses alicerces agarraban os vellos medios e han agarrar os novos, se non queremos que se convertan en xoguetes para ricos con carto fresco.




PUBLICADO EN DIARIO DE PONTEVEDRA

lunes, 5 de agosto de 2013

A RIBADUMIA ME VOY


NON teño forza de vontade ningunha. Fixera o propósito de non escribir unha triste liña durante o verán sobre políticos e agora mesmo teño a tecla disposta a romper a promesa. Está claro que non conto coa fibra de Rajoy, ese político de vimbio, amparado no silencio abundante –e na escasa pero efectiva contundencia–, que somete o tempo ao seu dominio e supera canta dificultade se lle vai presentando. A oposición pedirá o que queira pero el comeza as vacacións enchido de ledicia polos afagos do seu portavoz parlamentario, os aplausos entusiastas dos seareiros na bancada e a mirada embobada da súa tenaz vicepresidenta, Soraya la fiel, nunca coma Bárcenas lle causará tamaño desgusto, con ela non se equivocará. Pero ao que ía: se realmente o tempo, o seu gran aliado, logra que esquezamos e perdoemos un escándalo tan grande, admito xa desde agora que o presidente é un estratego de marca maior e que a oposición non vale nin un céntimo de euro.
Co tempo que se lle leva dando voltas a este escándalo, co claro que o ten a opinión pública, co previsible que era a actuación de Rajoy na súa tardía comparecencia, como non foron capaces os opoñentes de acurralalo sen saída? Pois non o lograron. Precipitáronse en esixir responsabilidades sen obrigalo a confesar ou caer en contradición, apresuráronse a esixir dimisión sen antes sometelo ás preguntas imprescindibles, obcecáronse dándolle munición para agarrarse ao único argumento que lle quedaba: vostedes parten dun xuízo previo sen escoitar a miña explicación. El non a dou nin a daría aínda que o torturasen, pero é certo que os atacantes –todos– non utilizaron a táctica adecuada nin souberon levalo ao terreo que nunca aceptaría. El conseguiu situar o problema onde lle convén: na responsabilidade de goberno, en que os demais son peores e nada lle poden esixir e en esperar a ver se a xustiza lle dá ou lle quita a razón, convencido, seguro que con fundamento, de que por aí non corre perigo. Co que, pasará o verán, comezará a liga, caerá algunha faragulla de emprego posto que os bancos, unha vez que os salvamos, inician o regreso ao nivel de ganancias mínimo imprescindible para non intimidar ao goberno máis chulo, as peripecias xudiciais deixarán en nada as "minucias" do trapalleiro Bárcenas e se cadra todo queda en auga de bacallau. Ou non. Pero, de momento, Rajoy vén a Ribadumia máis contento ca un cuco.

PUBLICADO EN EL CORREO GALLEGO

EN ANGROIS NON HOUBO HEROES

Pido de entrada que ninguén interprete falta de aprecio diante da entrega e xenerosidade dos veciños de Angrois. Ao contrario, por non considerar a súa conduta heroica – a algunha das primeiras mulleres en arrimarse á desgraza tamén lle escoitei declaracións nas que prefería que non a tratasen coma heroína ningunha- non creo que perdan mérito ningún. En situacións tan extremas, os medios tenden a narracións tan inmediatas como irreflexivas (ou non tanto) que alampan ao altar de verdades incuestionables condutas heroicas onde só hai humanidade, por outra parte nada privativa de comunidades, países ou culturas diferenciadas. Ante unha traxedia así, tanto ten que esteamos en Moscova, en Nova York ou en México D.F. Os humanos respondemos diante da desgraza extraordinaria, a catástrofe inexplicable e o misterio da dor con entrega, valor, empatía. Xa unha onda xigante arrase todo o que atopa ao seu paso, un terremoto furioso enrede con edificios enormes coma nenos con xoguetes Lego, o mar se cubra de negro chapapote, o lume converta nun inferno vermello o horizonte, ou, cama neste caso, un tren lanzado e imparable se estrele deixando os seus vagóns engruñados coma un acordeón de cartón, quen está á beira, aínda os de lonxe de maneira vicaria, pretende aliviar o tormento, botar unha man, axudar como sexa, e todos padecemos e nos invaden as bágoas e queremos ser doadores aínda que lle teñamos medos ás agullas e gustaríanos facer algo para aliviar na medida das nosas posibilidades tanta pena envolvida en sangre, fume e morte. Pero iso non é ser heroe. O heroe é literatura pura. Pensen se queren en Aquiles e verán que unha das súas principais características é a soidade. Está só, non vive nunha comunidade, non ten muller nin fillos, nin escravos, nin horto nin casa. Non pertence a ningún grupo. O heroe entrégase ao furor que habita dentro de si, á loucura, á cólera. Os deuses causan ira no heroe, incrementan a súa violencia transformándoa nun fenómeno natural, coma un río que destrúe ríos e campos. O heroe serve para a poesía e para obsesionarse cunha cólera superior ás paixóns de calquera humano, por iso non ten remedio, coma o mar. Cando quere vinganza só ve polo seu ollo; cando sofre pola morte do amigo, non existe sufrimento igual e transforma tamén ese sufrimento e cólera imparable. Chora coma ninguén, non come, non dorme, non acepta as leis da vida, xeme mirando ao mar pero sen atopar calma, a súa dor convértese en furor e vinganza, en ofuscación. O heroe cégase, arrasa imparable, coma as desgracias, para nos facer ver a diferencia entre os deuses e os humanos: eles non coñecen a dor (excepto no cristianismo, Deus faise Xesús para ser coma nós e padecer) e os humanos viven no medio da dor, ás veces case insoportable. A literatura serve para crear arquetipos nos que o furor, a vinganza, a cólera, a loucura ou o poder fóra do común se expresen en plenitude. Para que aprendamos. Para que saibamos que ao final, deuses, heroes, humanos, todos precisamos unha reconciliación, un acordo que nos permita soportar a dor que paraliza. En Angrois non houbo nin hai heroes. Só pais e fillos, mulleres, nais, avoas, familias, traballadores cansos, mozos desexando ir ao baile, humanos con paixóns e contradicións. Seres humanos que viron a dor extrema diante dos ollos, que escoitaron se cadra a homes ou nenos berrando coma morcegos, que sentiron un estrondo tan aterrador que saltaron na axuda dos que son coma eles. Homes e mulleres que nun estalo de pavor entenderon a esencia da vida, esa que nos di que a sorte dos humanos é única: todos somos dignos de piedade, todos dignos de compaixón. Por iso nos anima e nos fai sentir mellores, porque recoñecemos na súa entrega esa dignidade á que todos aspiramos. Non pretendamos, entón, crear heroes nin literatura. Nin sirva tampouco esta actitude da aldea que nos esperta a aspiración a ser piadosos e compasivos para aproveitamento de poderosos e pícaros, atentos a calquera comportamento social que lles poida reportar réditos en votos ou ocultar verdades que non lles convén que se saiban. A Angrois cadroulles a morte á beira do palco da festa e souberon comportarse coa dignidade que nos momentos excepcionais nos brota a todos coma un resorte protector. Recoñecémonos na traxedia, vémonos na nosa única condicións de humanos apegados á dor, ao imprevisible, ao que rompe tódalas leis. E tanto aquí coma en Asia, non pasamos de mortais a heroes, senón que, por ver de cerca o mortais que somos, entregámonos en corpo e alma para demostrar que estamos unidos na esencia da piedade e da compaixón. Mágoa que para velo tan claro e demostralo con tanta entrega e xenerosidade teñamos que agardar a tropezar de cheo coa traxedia. Porque non fai falla ser heroes para aplicar no cotiá algunhas destas actitudes nin, moito menos, inventarnos relatos cos pés de barro contando o que non é.


PUBLICADO EN DIARIO DE PONTEVEDRA