domingo, 27 de marzo de 2011

CHIVATOS E POLICÍAS

Coincido con Javier Marías: A cada paso máis cidadáns estanse convertendo en chivatos e policías permanentemente de servizo. Tanto celo vixiante do políticamente correcto, tanto móbil disposto a pillar en falta ao primeiro que pasa, especialmente se é envexado, tanta zunia con perseguir ao que comete un fallo na súa vida privada, acabará por trastornarnos e impedir que se poda vivir cun mínimo de naturalidade e flexibilidade por non entender cada palabra e cada xesto en función do contexto. 
Entre esta teima e a tendencia  a rematar todos por todo nos xulgados, isto promete encamiñarse cara unha mala película de polis e xulgados.

O MISTI E O CHILI

Vargas Llosa lembra a súa casa de Arequipa. Casa na que case  nin estivo, só  o primeiro ano de vida. Todo canto dela soubo foi pola morriña coa que dela se falaba cando se mudaron a Cochabamba. Coma sempre que a don Mario se lle van os recordos a aqueles anos, aparece a figura amorosa  de súa nai loucamente narmorada do seu odiado pai. Ao remate, que hoxe aquela casa se converta  en lugar de lectura na memoria do laureado escritor non lle compensa tanto como a íntima satisfacción de pensar no feliz que sería súa nai se puidese comprobar a onde chegou aquel neno que, a pesar  ser abandonada polo pai, se atreveu a traer a este mundo coa axuda do seu clan familiar. 
Mentres leo ao autor de "La casa verde",  acórdame un dos primeiros artigos xornalísticos que escribín na miña mocidade: "O Misti e o Chili en Vargas Llosa". Non teño nin idea de se quedará algunha señal del, pero si lembro que, mesturando o volcán e o río, intentaba comprender a capacidade que o peruano tiña para me mover coa súa literatura. Co paso dos anos, a miña devoción polo último premio Nobel pasou polas súas crises, pero resisitiu a todo quebranto por me seducir a idade tan fundamental. 

O SANGUE OU FACEBOOK?

Miguel Anxo Murado analiza a crise de Siria con claridade. Mentres as protestas sigan a se producir en Deraa e Hama e non en Damasco, é dicir en cidades de provincias, conservadoras, o réxime seguirá reprimindo con éxito as protestas. Outro cantar sería se a sublevación máxima se dera na capital. Mentres tanto, a el parécelle que as revoltas están máis alimentadas polo sangue derramado que polo facebook. A min tamén. Sen lle restar importancia ás redes sociais, non creo que se poidan reducir as causas dos contaxios de sublevación nos países árabes ao poder do internet.

EN NADA

Di nunha entrevista o pintor Eduardo Arroyo que triunfou o cinismo, xa ninguén cre en nada. Ninguén non sei, pero moitos é certo que demostran día tras día non crer absolutamente en nada. En nada.

O PINTOR IAN McEWAN

NON sei se concordo plenamente coa tese da última novela de Ian McEwan. O escritor inglés está promovendo con grande repercusión Solar, un libro que naceu cun pan debaixo do brazo, pois o tema tratado, pola desgraza de Xapón, non podía estar máis de actualidade. O protagonista, Michael Beard, un premio Nobel de Física coa curiosidade oxidada, conserva a intelixencia suficiente para dedicarse no seu declive vital a convencer os poderosos do mundo de que ou se preocupan polo medio natural e a renovación enerxética ou están condenados a deixar de facer negocios. Como supoñen, o dilema rilla, pois peta nos cartos, parte do corazón humano sempre moi sensible. E o que se defende ás claras -explícase detalladamente nunha conferencia o razoamento- é que non será o altruísmo nin a bondade as que nos salvarán do quecemento do planeta, nin tampouco a educación nin as campañas políticas, senón os homes de iniciativa, os de negocios, os que saiban ver con claridade, porque a súa perspicacia egoísta e cobizosa así llelo dita, onde está o negocio do futuro, que non é noutro lado que nas enerxías alternativas, especialmente na solar. Digo que non sei se concordo ao cen por cento, porque se ben é certo que non podemos negar o peso da ambición no progreso, tampouco é para esquecer que sen o control e a vixilancia dese motor, imos directos á catástrofe. Pero non deixa de ser tema de discusión intelixente e apropiado para os tempos que corren.
Pero a novela ten máis. Porque ese Michael Beard esgotado como investigador, conserva un perfil que non sei ben por que me leva ás veces ao Ignatius de J. Kennedy Tooule. Esperpéntico, simpático, hilarante ás veces, golfo e baldreu, apetece coñecelo. Comellón, bebedor, mullereiro, egoísta, pícaro, Beard serve para conducirnos polo mundo da farándula científica, das conferencias baleiras, dos engados orzamentarios e da vida de rendas na que se converte con frecuencia a do investigador ao que xa lle pasou o sol pola porta. Ese personaxe infiel, incapaz de compromiso, hedonista e laxo de moral, serve para concentrar a luz dun cadro sarcástico e divertido, no que McEwan, coa mestría xa en anteriores traballos demostrada, é capaz de pintar. Porque, por se non o sabían -eu non, descubriumo lo propio autor nunha entrevista-, coincidindo nunha ocasión con Tony Blair, o expremier espetoulle coa seguridade propia dos donos do mundo: "Admiro enormemente o seu traballo. Na casa temos colgados dous dos seus cadros!". Pois iso, que o último cadro de McEwan está cargado da luz da controversia sobre as enerxías do futuro e coas colores da risa e da ironía.

miércoles, 16 de marzo de 2011

SUCEDEU ÁS 8,38

Eran as 8,38. Acórdome con claridade. Na viaxe anterior pásarame por dúas veces, coma un torpedo, sendo eu a tartaruga e ela a lebre, unha moza de nadar limpo, cravándose na auga coma unha coitela, afundindome na impotencia. Pero foi ao arrincar no seguinte traxecto, abandonado o nado de  costas, cando comecei a pensar que podería ser certo, que hoxe realizábase o milagre. A medida que pasaban os metros, tres, seis, doce, quince, dezasete, vinte pareceume calcular, pensei que ía quedar por pouco, que acabaría rendéndome diante do imposible, ou, peor, afogando, pero non. A forza do home non se sabe anta onde pode chegar: entregándome nos últimos metros coma un náufrago disposto a todo por tocar terra, dei dúas brazadas, respirei malamente, estaba nas últimas, outras dúas, e toquei muro. Por fin!: vintecinco metros de crol sen unha parada, sen renunciar ao estilo que tanto se me resiste. E foi entón cando, igual que cando os verdadeiros competidores examinan as  milésimas de segundo para ver se melloraron marca, eu mirei o reloxo da piscina olímpica de Pontemuíños e comprobei que o momento histórico estaba fixado nas 8,38 do día de hoxe. 
Xa, xa, non rían polo baixo nin se asusten da frivolidade. Coa que cae en Xapón. Seino. Mentres as augas deixan barcos coma mundos entre os cascallos das cidades, a desolación se apodera da resistencia dos sufridos xaponeses e o temor nuclear se extende tanto entre os que a padecen de cheo coma dos que a viven ao lonxe a través dos medios de comunicación, un, paspán, gozando do ridículo mérito de realizar por primeira vez na súa vida 25 m. seguido ao crol. Pois sí. Que lle imos facer... E o que se aledará o meu perruqueiro cando o saiba. E supoño que alguén mais. 
O dito: día para lembrar non só pola valentía que han de amosar as persoas de Xapón para liberarse das gadoupas de tan intratable traxedia, senón tamén pola minúscula satisfacción da fazaña deste nadador ao tarde, que vai vencendo as dificultades coma se dunha grande epopea se tratase. 
Repítoo porque me quedou ben gravado: sucedeu ás 8,38.

lunes, 14 de marzo de 2011

FAMILIAS

Tres días con la familia é unha película sobre a familia. Sobre un tipo de familia. As dinámicas familiares son tantas que non acae falar de familia en singular. Mar Coll debuta cun film sobre unha familia de perfiles ben definidos; o estilo que lle impreme á narración visual é intelixente, medido e firme. Bebe da mellor cadencia do cine francés. Explora, deixa portas aberta, non cae no maniqueismo e deslízase no interior das relacións sen falso sentimentalismo. As interpretacións son todas de calidade, pero descata a de Nausicaa Bonnín. Merece a pensa entrar nesta familia da man de Mar Coll. Haberá que estar atentos a este director.

AS ORELLAS

NON ME DESDIGO: prometera non volver invitar a Bill Gates a comer filloas na casa de miña nai e así o manteño. Como calquera que recorra ás hemerotecas poderá comprobar, hai xa anos, despois de dúas invitacións non atendidas, prometín que non habería terceira, e que Gates, por máis que sexa quen é, non tería ocasión de probar as filloas de miña nai. De todos os xeitos, como un procura ser flexible e sabe que no glocal, que diría Juan Cueto, está o futuro, volvo á carga intentando reunir tradición e tecnoloxía punta.
Ocorréuseme na tarde do venres mentres en familia faciamos as orellas á beira da bilbaína. Meu pai saíra buscar uns limóns ao dereito do limoeiro, mamá e mais eu preparabamos na masa e meu irmán estaba atento para calquera ingrediente que lle solicitabamos. Ovos mareliños, fariña, manteiga, limón, anís, todo perfectamente mesturado enriba do mármore branco que rodea a cociña foi collendo color e dureza adecuada baixo a presión do amasado das mans expertas de mamá. Porque o certo é que a directora principal é miña nai, os homes apoiamos sobre todo con eloxios de ánimo. Pasados os corenta e cinco minutos de rigor para que a masa levede envolta nun pano, chegou o momento crucial: estirar e fritir. Provistos de rolo e potencia nos brazos, primeiro eu e logo meu irmán, fomos deixando case coma papel de fumar unha masa mareliña que nin se pegaba nin rompía, ben estendida sobre unha neve de fariña que a acollía. Coa bilbaína a lume de carozo, mamá, despois de lles dar forma ás finas liscas de masa, fritiunas entre un ruxir que a papá xa lle producía auga na boca. Tan axiña como saían da tixola, ora eu, ora meu pai ou meu irmán, iamos cubrindo de azucre a orella así quente, fina coma cristal. E foi dunha das veces nas que me encarguei do azucre que decidín non ser rancoroso e admitir que había que seguir insistindo. Descartado Gates polo das filloas, nada impedía que pretendese realizar a unidade entre pasado e futuro cunha nova invitación. Pensei en Steve Jobs. Non para que viñese á casa presentar unha nova tableta de iPad ou cousa semellante. Non. Simplemente para que probe as orellas, experimente o pracer de triscar no doce cristal de larpeirada tan saborosa e, de paso, comentar o imprescindible que resulta nestes tempos, sen perder a cociña da casa, contar con conexión á rede. Cousa que, por desgraza, aínda non é posible a trinta minutos escasos de Santiago. Pero ao que ía: Jobs queda invitado e agardo que non ande con rodeos, pois o mesmo que lle pasou a Gates, pásalle a el e quedo tan tranquilo, ou pensa que vou andar con diferenzas entre xenios?

viernes, 11 de marzo de 2011

RONALDO TEN RAZÓN

Se o fútbol é un xogo que no que se danza, hoxe dancei. E estou coma se me moesen. Iso pasa por xogar vellos profesores contra alumnos de bacharelato de 17 anos, robustos, exercitados, en plenitude vital. O partido non tivo color. Gañaron merecidamente por sete ou oito goles de diferencia, bailáronos canto quixeron e déronse o pracer de someter aos profesores que teñen na súa man deixalos ir ou non á selectivdade. A min acórdame de cando mozo o partido era ao revés, e tiña mérito de moito nabo. Riabámonos do pelado que non atinaba a lle dar coa cabeza, do lento que nunca atopaba a pelota, co morto de reflexos que sempre chegaba tarde a calquera acción. Agora cambiaron as tornas: son os mozos os que se permiten bailar e danzar con nós, rir, canear ata que bufamos sen alento, meter goles coma se fosen Messi, porque, xogando contra acabados profesores, calquera se converte en fenómeno da danza do fútbol. 
Conste que a min non me senta mal darlle esa oportunidade ao alumnado. Merecen un día ao ano ser eles os reis do da danza, non si? Mesmo recibín sen rechistar algún cobadazo, sendo que eu ao choque non fun case nunca, non fose que me magoase e tivese que pasar o resto do curso escaiolado ou guindado na cama. Nunca fun xogador que buscase  a fortaleza físcia, non o vou ser agora. Pero estivo ben a danza. Os rapaces comprobaron a súa superioridade e nós experimentamos que a experiencia será boa para algunhas cousas, pero para o fútbol, nula.Pois ao comezo do partido o pensamento aínda xira e dá entendido a esencia do xogo. Eu vía por onde me ían canear, sabía quen tiraría, comprendía que era o momento de meter o pé, de buscar o desmarque, de correr para buscar estar alí nos próximos segundos... A cabeza dicíame entra, adiántate, salta, corre, pasa, regatea, tira, retrocede, este vai saír pola esquerda, o pase seguro que volve atrás, non temas, non dispara, recorta pola esquerda, non agarda tal filigrana, dispara agora que o porteiro está adiantado, pica coa punteira e atallas o pase, recúa e límpalle o balón dos pés... Iso dicía a cabeza, ao comezo, que a final só repetía: cando acabará isto?, pero todo canto a cabeza dicía, o corpo, será lacazán, non cumpría unha. Non respondía a nada. Se a orde era: dispara, tardaba o xusto para que me sacasen a pelota de diante; se, crúzate, cando daba chegado xa disparara o contrario; se, atento á esquerda, saíra por aí, atento estaba, pero sempre pasaba sen que eu lle ofrecese a menor resistencia. En fin, que mentres a cabeza pensaba algo, o corpo non executaba unha. E cando xa o cansanzo foi superior, a cabeza nin pensaba, que podía executar? 
Ronaldo retirouse hai algúns días cunha frase que o resume todo: penso unha xogada, pero xa non a executo como quero. Se iso dixo o artista Ronaldo con trinta a poucos anos, que podo dicir eu  cerca dos sesenta? Pois que me doen os ósos e o sangue de intentar danzar ao xogo ao que non se pode xogar a estas  idades, porque, aínda que pensases ben, que xa non pensas, o corpo non quere e non pode, e ningún remedio se coñece contra tal evidencia. Iso si: sei con certeza que Ronaldo ten toda a razón do mundo.

jueves, 10 de marzo de 2011

PALABRAS TENRAS

Dá no cravo Márai: o que precisamos son plabras de bo sabor. Palabras tenras que se desfagan na boca.

CANALLAS E MALVADOS

Distinguía Sartre entre canallas e malvados. Os canallas, pensaba, son os que fan o mal coa intención de sacar algún proveito; malvados, os que o realizan pola satisfacción que lles produce. Visto así, canallas somos todos máis do que nos parece. Habería que ver a quen a diario se laia e critica sen piedade a tanto lambón e ladrón que anda solto, especialmente se exerce algún cargo político, como reaccionaría no caso de se ver en idéntica situación o coas mesmas posibilidades. A moitos habería que lles dar a oportunidade de recibir un traxe, un reloxo, un automóbil ou unha comisión por tomar nun sentido ou noutro unha determinación. A máis de un quixera ver con capacidade de decisión. Nada me estrañaría que, quen con tanto furor tritura aos camándulas e impresentables corruptos sen misericordia, de se ver no brete, se volvese un débil con facilidade de xustificación para realizar idénticas ou peores falcatruadas. En ocasións o mediocre conténtase nun conformismo crítico de barra de bar sen admitir que se non executa máis maldades é simplemente pola súa covardía. Hainos que son bos porque son demasiado covardes para ser malos, exprésao ben un personaxe de Márai. Porque son moitos os canallas covardes e reprimidos. Incluso hai quen parte da falsidade de dar por correcto que ter é signo de malvado e non ter unha proba de virtude, cando os feitos mostran cada día que os que non teñen tamén poden carecer de virtude. Entre os gobernantes observamos sen dúbida moito canalla pero non podemos tapar os ollos: danse tamén os malvado dos que fan o mal polo pracer de realizalo. Cos canallas haberá que se entender, non queda outro remedio, se, como os feitos demostran, admitimos que con boas intencións podemos facer mal a esgalla. Talvez por iso todos pechamos os ollos e o nariz cando os nosos representantes democráticos visitan, negocian, transixen e mesmo agasallan ou se deixan agasallar por canallas confesos e convictos. Repasen se queren as visitas e recepcións que gobernantes dun partido ou doutro realizaron polo incremento de relacións comerciais, por alcanzar un ben maior, pola paz, pola pura necesidade de firmar un acordo que solucione, aínda que só sexa momentaneamente, un problema urxente que o acurrala. Aceptemos, entón, que cos canallas, por necesidade ou estratexia, todos se viron e ven, negociaron e negocian, e todos sabemos que se ven e negocian e permitímolo. O problema preséntase cos malvados. Non hai límite para os acordos, as estratexias ou pregarse ás necesidades? Pero aínda máis: como diferenciamos os canallas dos malvados? Non se dá con frecuencia unha confusión tóxica entre o canalla e o malvado? Non poden tamén evolucionar determinados personaxes de canallas a malvados? Cando dicir non, poñer definitivamente o freo á relación con determinados gobernantes? A fronteira entre o canalla e o malvado é movediza, fina, imperceptible ás veces. E xa non só desde a situación do propio gobernante que se instala nas perigosas areas movedizas do mal, senón tamén desde a percepción e presentación informativa que deles permitimos segundo as conveniencias. Dous casos de plena actualidade. Non lles parece que ata hai quince días Gadafi non era máis ca un estrafalario canalla co que se había que entender? Por que de súpeto se converteu nun malvado evidente aos ollos de Occidente? Como reaccionaría Occidente se sufocase a revolta e permanecese no poder? Regresaría ao seu estado de soportable canalla a pesar de pasar por un período de miserable maldade? Outro caso. Se escoitan ao Presidente das Cortes, señor Bono, xustificando a súa recente viaxe a Guinea, haberán de concordar con que Obiang é un canalla conveniente e necesario ao que debemos visitar, con quen as relacións han de apuntalarse e ao que non convén enfadar, non sexa que incremente aínda máis a súa amizade cos franceses, que tamén o consideran un canalla amigo. Cando e por que pasaría Obiang de canalla a malvado de primeira portada? Os límites maleables e incertos desta fronteira entre canallas e malvados abócanos aos silencios, conivencia e vergonzas nas que agora nos vemos.

DE DEUSES E HOMES

Se desexa ver unha película con ritmo e acción, trepidante, para se distraer, esquecerse dos moitos problemas que a vida xa nos dá e rir, De dioses y hombres non é a súa. Non vaia vela. A película de Xavier Beauvois, sen caer na pedantería nin na lentitude gratuíta de moito cine francés, sendo incluso entretida e con intriga, é sobria, medida, monástica, relixiosa.
Baseada no asasinato de sete monxes franceses en Alxeria no 1996, a cámara penetra na paisaxe do Atlas, na rabia do terror, na pobreza e no tráxico dilema espetado no rostro de sete homes que han de decidir se foxen ou se deixan matar. A comunidade de relixiosos vive en perfecta harmonía co medio: traballa o campo, vende mel, presta servizo médico aos paisanos que veñen de lonxe, homes, mulleres, nenos, pensen e fagan o que fagan, oran e afánanse nos seus diarios labores. San Francisco de Asís, O Corán, a Regra de San Bieito son as lecturas que se mesturan coas do rezo diario e o refertorio. Os veciños séntese coma paxaros na forte póla do mosteiro. Mais chega o terror máis salvaxe, pois como dixo Pascal, os homes nunca cometen o mal máis plena e alegremente que cando o fan por conviccións relixiosas. O sangue corre no pobo, as armas queren entrar no mosteiro, lugar de paz. A dúbida e o medo crávanse na pel dos sete homes. Rezan, dialogan, meditan. Reciben as presións das autoridades que non poden garantir a súa protección. Escoitan a petición dos paisanos para que non os abandonen. Deben decidir. Deixarse matar? Vivir na incógnita? Fuxir? Ser mártires? É a fe amarga? Sopórtao todo o amor, a verdadeira esperanza? Son indulxentes cos terroristas? Son unha voz para o resto do mundo? Establecido o intenso e delicado conflito, imaxes puras van destilando a transformación, compromiso, medo, dúbida e valentía de cada un dos homes e de todos unidos na vida de acotío, no rezo e no canto (magníficas as pezas de música sacra). Planos de inmenso atardecer misterioso, fortaleza de grupo, angustia domesticada no traballo duro, na meditación serena. Hai un momento que a algúns lles parecerá plaxio de Coppola, pero que se me antolla dunha beleza que traspasa: o estrondo dos helicópteros enriba do mosteiro mesturado coas fermosísimas voces dos monxes pedindo luz na noite. Este máis outro no que beben e escoitan a Chaikovski fortalecidos na fe da súa decisión conseguen que o espectador, cando os ve camiñando na neve cara a néboa, se pregunte se non será certo que a verdadeira vida é ir de nacemento en nacemento, e que só a pobreza, o fracaso e a morte son os camiños que levan ata Deus.

jueves, 3 de marzo de 2011

A DIRECCIÓN DA IRA

A ira pode coller dúas direccións: contra os débiles, indefensos e apestados ou contra o poder. Günter Waltroff reflexiona de maneira acertada. Estamos derivando nunha sociedade de clases ou castes, onde os intocables son os parados de longa duración e os inmigrantes. En situacións de crise, a sociedade ponse contra daqueles aos que pode desprezar en lugar de dirixir a súa ira contra o poder.