O EFECTO MATEO

LEO que do 2010 ao 2014, a retribución dos conselleiros do ibex medrou un 22%. Na mesma época, sen abrumar con datos, sabemos que moitos cidadáns e servizos, sobre todo sanidade e educación, padeceron un retroceso signficativo. Os salarios diminuiron un 18,8%, o 64,7% da poboación traballa a tempo parcial, o número de pobres incremetouse e máis familias das desexadas teñen a todos os seus membros no paro. Tamén se sabe que durante esta época aumentou o número de millonarios e que os que xa o eran, prosperaron.

Non son da idea dun igualitarismo mediocre. Entendo que para o progreso é imprescindible a existencia de incentivos. De igual maneira que é xusto recoñecer que non todos se esforzan igual nin aplican idéntica tensión a inventar, medrar e crear riqueza. É lóxico, polo tanto, que existan diferenzas entre salarios e beneficios. Mal nos iría nunha sociedade na que a intelixencia, o tesón e a audacia non recibiran recompensa. Experiencias sociais coñecemos onde un falso igualitarismo mediocre anula toda vitalidade social, abocando aos cidadáns a unha rutina cansa carente de todo estímulo.

Mais dito isto, razoable parece admitir que a tendencia á concentración da riqueza está resultando un perigo para a democracia. O poder que acumulan determinadas empresas fai tremer a calquera estado, mesmo a riqueza dalgúns individuos particulares. Algo debería modificarse se non queremos que a cada paso as decisións dependan máis dos intereses dese grupo reducido de auténticos poderosos que teñen ao servizo aos mellores técnicos fiscais, aos mellores avogados, aos mellores políticos ía a dicir, porque é a eles aos que máis pesionan para que as leis se acheguen e se acomoden aos seus intereses. As ideas conspirativas non soen ser boas conselleiras, pero ás veces un sente medo de que determados grupos empresariais non estean controlando de maneia sibilina as leis máis importantes de gobernanza no mundo para que se axusten ás súas necesidades de beneficio.

En calquera caso, o evidente é a tendencia a que a riqueza se concentre en poucas mans, cumpríndose o efecto Mateo cando nos evanxeos dicía que ao que ten daráselle e ao que non ten, o pouco que lle queda, quitaráselle. Os tempos de bonanza xa son bos, pero nos malos tamén os que teñen moito prosperan mentres a maioría se derruba. Hai partidos aos que se critica por non ter o pés na terra que se atreven a facer propostas para modificar esta tendencia. Alberto Garzón acaba de proponer que, por lei, os salarios máximos non superen dez veces aos máis baixos. É unha medida discutible, sen dúbida. Podemos por lei frear a dinámica de estímulo e beneficio que a sociedade libremente xera? Non suporía iso un freo ao deixar de premiar a sana ambición e a excelencia?

A medida, como digo, ofrece moitos puntos de discusión. Pero se analizamos a raíz e motivo da súa proposta se cadra temos que admitir que algo similar e máis matizado habería que artellar. Unha sociedade que continúe por esta deriva de aumento da desigualdades pode estrangularse a si mesma. Non só por motivos éticos dado o gran número de excluídos que se perden polo camiño, senón incluso pola súa posibilidade de progreso e mellora económica. Canto máis igual é un país, mellores perspectias económicas mostra. O efecto Mateo non parece a mellor liña económica para unha sociedade do futuro. Cantos máis traballen e máis equilibradas estean as remuneracións, maior progreso, democracia e benestar. A máis concentración ponográfica da riqueza en poucas mans, maior perigo para o progreso e a democracia.