HEIMITO

Talvez polo medo a que a vida se acorte, ando desde algún tempo case sempre metido con libros interminables. O último, “Os odiadores” de Heimito von Doderer ( 1662 páxinas!), descubrino polos eloxios que lle regalou Eduardo Lago. Pero antes xa me definira nas intencións relendo “Guerra e Paz” e “El Quijote”, volvendo ás obras completas de Shakespeare ou entreténdome con “O home que amaba aos nenos” de Khristina Stead. Coma se ao me ver diante de tantas páxinas alcanzase a confianza en que non pode ser que a vida dure tan pouco.

         Carlos Casares dicía que para a situación do home de hoxe, unha novela de máis de trescentas páxinas era case unha falta de repecto para o lector. A verdade é que se non optas polo libro electrónico, andar lendo no metro, nunha sala de espera ou no avión o libro de Doderer, faise incómodo. Ben editado por Acantantilado, o libro é de tapa  dura e pesa o seu. E poida que non só pola súa presentación externa, senon que tamén polo seus contidos, se faga hoxe difícil, para un mundo no que case todo se pode pillar ao voo, nun santiamén, en oblicuo, concentrarse en  libros tan extensos. A visión que Heimito nos aporta da Viena de despois da primeira guerra, dese cambio de mundo tan ben descrito pola lúcida fluidez de Stefan Zweig, é tan ampla como demorada e minuciosa. Digresións, análises, razoamentos, reflexión e descripción intelixente adobiada de humor e fondura fría, achégannos unha cidade habitada por seres non tan distintos aos de hoxe, a pesar de estar no miolo dunha Europa que se descompuña cara outra catástrofe impensable. A xenialidade enciclopédica do autor repasa a paisaxe, os ríos, as rúas, os barrios exteriores e o interior de homes e mullers coa naturalidade dun entomólogo capaz de explicar con precisión o funcionamento das máquinas dunha fábrica, a luz que brilla na alma de quen alcanza as notas desexadas no violín, as discusións diletantes nos salóns dos homes que foron á guerra e viven de rendas, a ostentación no palco da ópera, proposicións filosóficas sobre historia ou discusións acaloradas sobre a  posibilidade de amizade entre homes ou mulleres, o afán do obreiro por aprender latín  ou as descripcións máis exactas sobre a moda, as preocupacións e diálogos das esposas burguesas que se reunen nos preciosos cafés vieneses. Todo nun escribir sen présa, coa pacencia eterna de quen sabe que conta con palabras e lucidez para regalarlle ao lector unha paisaxe exacta dunha cidade, dun tempo, dunha maneira de entender a vida.

Claro que é difícil para a velocidade coa que hoxe nos informamos, vemos e lemos, coma ráfagas de metralleta relampaguean imaxes e mensaxes, baixar a dificultade na pausa e mesura coa que determinados autores se permiten pespuntear o palpitar dun tempo. Pero como esquezamos o esforzo e o pracer da lectura de textos tan longos como meditados, talvez perdamos o efecto tan saudable de  trasladar aos nosos miolos a experiencia de quen tanto souberon da experiencia de vivir. Dende os primeiros poemas recitados oralmente, dende as narracións iniciais que nos intentaron explicar, os homes contamos e contámonos unha e outra vez, de mil maneiras e en distintos contextos, pero sempre tratando de alcanzar un entendemento máis fondo do que somos. Traspasar tal esforzo ao longo dos séculos constitúe un dos tesouros dignos de conservar. Pero para captar determinadas realidade non é posible sen a demora da explicación lenta e total ao estilo dun narrador como Heimito von Doderer. E para iso necesítase a paciencia e acougo de seguir o seu discorrer polas rúas de Viena, escoitar as opinións dos membros do seus círculo (“os nosos”), adentrarse nas reaccións que xeneran desexo, aspiración, obrigación e conformismo; ver os traxes dos servidores, a fortaleza da soidade, o peso da moda, a forza da burguesía e importancia do saber e da beleza: andar da man de Heimito nun mundo de encontros interminables onde todos se tropezan, tocan, coñecen, falan, ansían e sofren; dunha cidade que acolle aos de outras tamén cultas, tamén ricas do centro de Europa, esa que pasara pola desoladora experiencia da gran guerra que parecía rachara todo para que unha nova vida se asentase, cando en realidade non era máis que un descanso antes dunha derrota e sofrimento maior.