EN ANGROIS NON HOUBO HEROES

Pido de entrada que ninguén interprete falta de aprecio diante da entrega e xenerosidade dos veciños de Angrois. Ao contrario, por non considerar a súa conduta heroica – a algunha das primeiras mulleres en arrimarse á desgraza tamén lle escoitei declaracións nas que prefería que non a tratasen coma heroína ningunha- non creo que perdan mérito ningún. En situacións tan extremas, os medios tenden a narracións tan inmediatas como irreflexivas (ou non tanto) que alampan ao altar de verdades incuestionables condutas heroicas onde só hai humanidade, por outra parte nada privativa de comunidades, países ou culturas diferenciadas. Ante unha traxedia así, tanto ten que esteamos en Moscova, en Nova York ou en México D.F. Os humanos respondemos diante da desgraza extraordinaria, a catástrofe inexplicable e o misterio da dor con entrega, valor, empatía. Xa unha onda xigante arrase todo o que atopa ao seu paso, un terremoto furioso enrede con edificios enormes coma nenos con xoguetes Lego, o mar se cubra de negro chapapote, o lume converta nun inferno vermello o horizonte, ou, cama neste caso, un tren lanzado e imparable se estrele deixando os seus vagóns engruñados coma un acordeón de cartón, quen está á beira, aínda os de lonxe de maneira vicaria, pretende aliviar o tormento, botar unha man, axudar como sexa, e todos padecemos e nos invaden as bágoas e queremos ser doadores aínda que lle teñamos medos ás agullas e gustaríanos facer algo para aliviar na medida das nosas posibilidades tanta pena envolvida en sangre, fume e morte. Pero iso non é ser heroe. O heroe é literatura pura. Pensen se queren en Aquiles e verán que unha das súas principais características é a soidade. Está só, non vive nunha comunidade, non ten muller nin fillos, nin escravos, nin horto nin casa. Non pertence a ningún grupo. O heroe entrégase ao furor que habita dentro de si, á loucura, á cólera. Os deuses causan ira no heroe, incrementan a súa violencia transformándoa nun fenómeno natural, coma un río que destrúe ríos e campos. O heroe serve para a poesía e para obsesionarse cunha cólera superior ás paixóns de calquera humano, por iso non ten remedio, coma o mar. Cando quere vinganza só ve polo seu ollo; cando sofre pola morte do amigo, non existe sufrimento igual e transforma tamén ese sufrimento e cólera imparable. Chora coma ninguén, non come, non dorme, non acepta as leis da vida, xeme mirando ao mar pero sen atopar calma, a súa dor convértese en furor e vinganza, en ofuscación. O heroe cégase, arrasa imparable, coma as desgracias, para nos facer ver a diferencia entre os deuses e os humanos: eles non coñecen a dor (excepto no cristianismo, Deus faise Xesús para ser coma nós e padecer) e os humanos viven no medio da dor, ás veces case insoportable. A literatura serve para crear arquetipos nos que o furor, a vinganza, a cólera, a loucura ou o poder fóra do común se expresen en plenitude. Para que aprendamos. Para que saibamos que ao final, deuses, heroes, humanos, todos precisamos unha reconciliación, un acordo que nos permita soportar a dor que paraliza. En Angrois non houbo nin hai heroes. Só pais e fillos, mulleres, nais, avoas, familias, traballadores cansos, mozos desexando ir ao baile, humanos con paixóns e contradicións. Seres humanos que viron a dor extrema diante dos ollos, que escoitaron se cadra a homes ou nenos berrando coma morcegos, que sentiron un estrondo tan aterrador que saltaron na axuda dos que son coma eles. Homes e mulleres que nun estalo de pavor entenderon a esencia da vida, esa que nos di que a sorte dos humanos é única: todos somos dignos de piedade, todos dignos de compaixón. Por iso nos anima e nos fai sentir mellores, porque recoñecemos na súa entrega esa dignidade á que todos aspiramos. Non pretendamos, entón, crear heroes nin literatura. Nin sirva tampouco esta actitude da aldea que nos esperta a aspiración a ser piadosos e compasivos para aproveitamento de poderosos e pícaros, atentos a calquera comportamento social que lles poida reportar réditos en votos ou ocultar verdades que non lles convén que se saiban. A Angrois cadroulles a morte á beira do palco da festa e souberon comportarse coa dignidade que nos momentos excepcionais nos brota a todos coma un resorte protector. Recoñecémonos na traxedia, vémonos na nosa única condicións de humanos apegados á dor, ao imprevisible, ao que rompe tódalas leis. E tanto aquí coma en Asia, non pasamos de mortais a heroes, senón que, por ver de cerca o mortais que somos, entregámonos en corpo e alma para demostrar que estamos unidos na esencia da piedade e da compaixón. Mágoa que para velo tan claro e demostralo con tanta entrega e xenerosidade teñamos que agardar a tropezar de cheo coa traxedia. Porque non fai falla ser heroes para aplicar no cotiá algunhas destas actitudes nin, moito menos, inventarnos relatos cos pés de barro contando o que non é.


PUBLICADO EN DIARIO DE PONTEVEDRA