lunes, 28 de septiembre de 2015

VELAS A DOUS SANTOS

NESTA vitoria primeira dos independentistas cataláns levando a auga ao muíño da súa estratexia (que a votación do domingo se converta nun plebiscito de feito), a igrexa católica soubo manterse bastante á marxe. E non, creo, porque o papa Francisco aconselle máis atención á sociedade e menos veciñanza coa política, senón porque a súa aprendizaxe na perdurabilidade dálle ulido para navegar en augas turbulentas.
Escaldada daquel difícil malabarismo teolóxico inventado por Rouco de que a unidade de España era un ben moral, protéxese desta tormenta de declaracións nas intocables vaguidades que tanto serven para un roto coma para un descosido, a saber: amor a Cataluña; lexitimidade de todas as posicións políticas que se basean na defensa da dignidade inalienable das persoas e dos pobos; e petición de respecto dentro da pluralidade de ideas, opinións, conviccións e sentimentos. É dicir: pase o que pase, estaremos dispostos a adaptarnos, pensarán no Vaticano, coma se fose a primeira vez...
Certo que algo se mollaron pola independencia francotiradores coma Forcades (axiña comprobou que do convento á política hai un enramado de concertinas), Lucía Carem e ata un teólogo polaco da Gregoriana de Roma que acepta unha posible interpretación teolóxica favorable á autodeterminación. Anécdotas. O esencial son esas manifestacións formais etéreas que manteñen aos pastores en condicións de seguir ao seu rabaño aló onde se dirixa.
Os banqueiros (co moito que eles saben, aínda teñen algo que aprender da diplomacia da igrexa) aclaráronse unha miga máis, pero non tanto. Aposto a que coa boca pequena non desatenden á burguesía independentista polo que poda ocorrer. Polo pronto, a Isidre Fainé non se lle oíu nin palabra e teño entendido que pasará estes días en Washington. Comunicados de círculos de empresarios inferiores só serven para nadar entre dúas augas, pero nada garanten sobre a opción final do cartos gordos.
E iso sábeno ben os independentistas, de aí os réditos que acumulan cando intentan meterlles medo. A patria dos cartos, o maior beneficio, adáptase aló onde o ula. Por iso, por máis que a última hora, tarde mal e arrastro como todas as institucións, pareza que a banca estea tomando partido, non debería levar a engano. Ao estilo do Vaticano, estes banqueiros son expertos en acender velas a varios santos, de maneira que, gane quen gane, eles ganarán.

O BOTELLO DO VELENO


            Escoito a Thomas Quasthoff interpretando a Schubert. Tamén o vexo nunha gravación en directo anulando con redonda e pulida voz a súa deformación física. Lembro que fora o conservatorio de Hannover o que non o admitira por problemas físicos antes de, a forza de tenacidade e clases particulares, se converter nun mestre interpretando lieder, ópera e jazz. No ano 2012 tivo que retirase das actuacións en directo debido aos problemas físicos de nacemento reducindo a súa actividade só a impartir clase. Sábese cal foi a causa de que nacese con graves deformacións físicas: a talidomida, un fármaco que se lle receitaba ás embarazas arredor dos anos 50 do século pasado para anular as náuseas propias do embarazo. Ademais dos mortos por esta causa, miles de afectados coma el reclamaron en todo o mundo indemnizacións á empresa coa patente e distribución deste fármaco, un poderoso laboratorio alemán (Grünenthal). En Alemaña, Australia e Xapón, por exemplo, os enfermos recibiron compensacións millonarias – póucalas grazas- polos graves danos. En España, sen embargo, país no que se seguiu prescribindo durante dezaseis anos a maiores de que xa se prohibise noutros, arredor de 300 afectados souberon o mércores que o Tribunal Supremo rexeitaba o seu dereito a ser indemnizados. Dique prescribiu. Só lles queda o Tribunal Constitucional e o Tribunal de Dereitos Humanos  como última posibilidade despois de sesenta anos de dor e loita. Non parece que o rexeite do Supremo careza de xustificación xurídica (8 a 1 foi o resultado da votación do Pleno de la Sala Civil), pero algo non funciona nun país cando nun caso así a lei está de lado do gravísimo erro dun laboratorio fronte aos débiles afectados. Que ben prescriben as falcatruadas dos poderosos!
         Os afectados mostráronse, como é lóxico, impotentes e desconcertados. Son poucos para pelexar contra un xigante de tal poder. Tamén resultan insignificantes para a presión política, escaso voto que sachar. Grünenthal, o laboratorio que se refuxia no legalismo e nas frías formas, recorda que existen medios satisfactoriamente establecidos para que todos aqueles afectados poidan beneficiarse de axudas económicas. Ata contan coa Fundación Contergan para beneficiar a quen o solicite. Mais, segundo escoito a un membro de Avite (Asociación de Víctimas de la Talidomida en España), non deixa de ser unha burla, esixen, entre outras condicións rigorosas, a presentación da receita e o botello do medicamento de hai cincuenta anos. É unha broma? Quen de boa fe e sen malicia cínica pode esixir a receita e botello do medicamento velenoso que  tomou súa nai durante o embarazo despois de tanto tempo?
         Despois do acontecido coa firma de automóbiles Volkswagen non estaría mal traído de todo un rir fácil con que non só os países do sur somos informais e tramposos. A verdade é que hai trampas alemáns que aos diarios sensacionalistas autóctonos encaixaríanlle mellor en países coma Greza. Pero deixando de lado esta digresión simple, algo pasa coas multinacionais que con tanto barullo de bandeiras e falsas identidades se nos está esquecendo: son grupos de presión con tal poder que retorcen a letra da lei ata que acaba do seu lado. Os laboratorios farmacéuticos gastan verdadeiras fortunas nos centros de decisión política para algo. Que o TTIP (Tratado de Libre Comercio entre a Unión Europea e os EE.UU.) se leve con tanto sixilo e letra miúda non é casualidade. A democracia e a igualdade diante da lei corren perigo de corrosión se non se establecen mecanismos de control ante estes monstros sen cara nin nome nin alma nin pel que partillan en cuadrículas minúsculas aos traballadores de carne e óso, para que cada un, irresponsable da totalidade e evadido no seu, se dedique a perfeccionar a parte que dende o despacho executor esixe  o beneficio a custe do que sexa.  Empresas tan xigantescas como despersonalizadas ocúpanse de triturar ao débil  adaptando o dereito e a xustiza á súa letra miúda. O gran problema da globalización é que os mellores profesionais, coma sempre pero con máis capacidade e menos mala conciencia, están servindo de maneira eficaz aos que intentan perverter a democracia e a lei ao seu favor.

         Mentres Quasthoff segue fraseando coa súa fermosa voz dentro do corpo malformado penso como contrarrestar unha inxustiza que deixa tan impotente. Como van facer fronte estes 300 afectados á invencible maquinaria legal do laboratorio ? Será porque un conserva certa inxenuidade, pero serviría de algo se todas as farmacias de España se puxesen de acordo e advertisen ao cliente, cando presente a receita dun fármaco do laboratorio Grünenthal, que é este o mesmo que patentou e distribuíu a Talidomida e leva anos pelexándose cos afectados, refuxiándose en legalismos e artimañas,  pedíndolles a recita e o botello do veleno que tomou súa nai, para non indemnizalos? Claro que o Estado tampouco podería lavarse as mans, pero xa sería tema doutro artigo. O dito: será legal o rexeitamento do Supremo, pero este  país (este mundo) así non vai ben.

lunes, 21 de septiembre de 2015

POÑER AS BÁGOAS A SECAR

            Tarde.  Chegamos tarde: políticos, diplomáticos, empresarios, intelectuais (?), xornalistas... Por imprevisión, covardía, complexos e comenencias, todos abdicamos, pechamos os ollos, nos enganamos, confundimos e conformamos con que non ía ocorrer, nunca tería lugar tal despropósito. Pero a ameaza transformouse en clamor e agora ninguén sabe como pode rematar o chamado proceso catalán.
         Agora si. Agora choven artigos de historiadores, politólogos, economistas, expresidentes e exministros,  e declaracións (suaves) de políticos europeos, ata de Obama necesitando unha España unida, todos eles abrazando a santa Bárbara porque trona. Uns acusan aos outros por mala pedagoxía, por erros de cálculo, por debilidade e por inhibición. O certo é que todos – uns máis ca outros- contribuíron neste proceso de envelenamento colectivo no que se embarca unha comunidade co egoísta – se cadra práctico- obxectivo de confiar en que na separación se agocha a salvación. Agora aparece Borrel aclarando que é falsa a comparación con Alemaña sobre as balanzas fiscais, que o método elixido para encirrar á poboación co sobado argumento de que o resto dos españois lles chupan as alegrías  non son máis ca malas contas e contos chineses, pero tamén o lúcido expresidente do Parlamento Europeo chega tarde. As malas sumas e as invencións tribais habería que retrucalas dende o inicio. Coma dende hai moito debera a maquinaria diplomática apagar a máis pequena das muxicas que puidese desprenderse das iluminadas mentes secesionistas. Non foi por falta de indicios. Quen quixera puido contemplar os seus fogos de artificios xa ao pouco do inicio da transición. A dirección, o obxectivo final nunca estivo oculto para quen non quixese ou lle interesase enganarse.
         Certamente a meirande responsabilidade non debera caer só sobre os políticos encargados de mal negociar co nacionalismo durante os últimos anos. González, Aznar en grande medida, Zapatero coma un campión, puxeron da súa parte o grao de mirada curta e comenencia calculada coma para deixarlle a pendente de alta esixencia ao ciclista dador de auga que é Rajoy, excitado ao tarde coa reforma exprés do Constitucional. Todos propiciaron este desaguisado de desamor, tal e como gustan os nacionalistas denominar as desavenencias  que derivaron en solicitude de divorcio. E poida que conseguiran o seu obxectivo elevando o conflito á imperiosa necesidade dun divorcio. Eu hai anos que, aceptado que alcanzaron a súa meta, propoño que xa só nos queda unha saída: buscar un divorcio o menos doloroso posible para as dúas partes. Por suposto ningún político aceptaría tal realidade, se por tanto tempo se andou con eufemismos e panos quentes negando a evidencia, impensable sería aceptar que por mala xestión das relacións se acabou en fractura irreconciliable. Mais os feitos non van contra a miña hipótese. Por malas operacións fiscais coas que se sumase o rancor ou por contos para non durmir cos que se estimulase o afán insolidario e separador, o certo é que a pretensión enraizou fondo e será difícil contentar á metade dunha poboación  – a máis culta, a máis rica- decidida a conquistar o que entenden por liberdade, como non sexa con diferenzas e privilexios malos de soportar para o resto dos cidadáns do Estado.
         E chegaron tarde tamén os comentaristas serenos e fiables a descualificar agora a Mas con argumentos ad hominem. Recordo perfectamente ler durante anos a eses mesmos articulistas gabando os servizos do nacionalismo catalán á construción da democracia, ao sentido de Estado de Pujol e seguidores, e ridiculizando os falsos perigos que algúns entreviamos naquelas mordidas en incremento que ía supoñendo as escada para a súa torre superior dende a que esixir e lamentarse e acabar por recriminar por non se sentir amados. Expresouno moi ben, tamén tarde, Nicolás Redondo Terreros: “Cuánto cálculo miope, cuánto miedo a la reacción clerical de un gupo que dominaba con mano de hierro la sociedad catalana y que algunos en el resto de España siempre creyeron legítimamente acreedor y, lo que es peor, adornado de una superioridad que solo la ignorancia les prestaba”.  Estráñame o elevado número de comentaristas espantados, sorprendidos e alporizados pola tensa, temeraria, louca e suicida decisión de Mas cando durante anos non viron como se ía poñendo a mecha a esta bomba construída en parte pola narcotización permisiva que eles mesmos inxectaban nas veas da opinión.
         Agora ninguén sabe que sairá desta bola fervendo. Ninguén se atreve, agás insistir en negar en que o temido non ocorrerá, a prever as consecuencias. Todo indica que, por ben que resulte, despois do 27 de setembro teremos que ir poñendo as bágoas a secar. Porque alegrías non se albiscan. Por máis que se pospoñan ou disimulen, os pasos dos divorcios sempre traen bágoas. Claro que, secadas as bágoas e pasado o período de dó, cada quen pode refacer a súa vida. Lástima que, aínda perdendo sempre as dúas, nalgúns casos unha das partes saia claramente favorecida.



FOGAR, DOCE BAR

A J.R. MOEHRINGER, neno coleccionista de obsesións coma outros de cromos de béisbol, escapoulle seu pai moi novo e perdeuse sintonizando na radio a ver se atopaba a súa Voz, pero a que o acompañou foi a de Frank Sinatra, o pai era experto en escapadas. Certo que se fixo home intentando protexer a unha nai cansada incapaz de renderse. Mais, para aprender a selo, non abondando o cociente de mulleres e alcohol como ditame valorativo, viuse na necesidade de, para construír o seu nome, acollerse nun bar transformado pola súa pluma nun doce fogar.
Porque se o que nos define é o que nos acolle, non lle podemos baixar o volume á verdade negando que algún fogar precisamos, pois as historias de verdade, coma a Ilíada e a Odisea, esas que lle gustan a Deus –para iso fixo Deus aos escritores–, tratan da saudade do fogar.
O libro no que nos conta todo isto o premio Pulitzer titúlase O bar das grandes esperanzas e goza dun éxito rotundo de crítica e de vendas. E meréceo, non tanto porque posúa J.R. un talento inconmensurable como di del Alessandro Baricco na portada (inconmensurable soa máis a publicidade que a valoración con mesura), senón polo estilo preciso e pulcro, mesturando fondura e humor, dotado desa facilidade que só o ben pulido proporciona, e un ritmo enredador de gran reporteiro.
A transformación do neno e mozo á deriva, habitando na casa dun avó roña en amor por medo a quedar sen el, vai de caída en caída con capacidade para erguese a forza de aprender que renderse é sempre un erro. Arrincando da inexperiencia, impaciencia, perfeccionismo, confusión e medo, moito medo ("O medo vai ser a gran cuestión da túa vida. O medo será o combustible de todos os teus éxitos, e a raíz dos teus fracasos"), aprende de Rilke que son as cousas difíciles as que nos son encomendadas e que é no xornalismo onde pode atopar a combinación exacta de responsabilidade e rebeldía. Superado o pánico (en Yale e no Times) e aceptando que se necesitan moitos homes para crear un home novo, escolle como catalizador da historia da súa conformación o bar onde se refuxiaba. Un bar no que rebole a vida dos homes, o béisbol, as apostas, os cabalos, o alcohol, o boxeo (magnífica a descrición dun combate), pero sobre todo de modelos masculinos que lle serven ao autor para, a un tempo que se conta, escanear o estilo de vida en EE.UU. Un bar, que na súa pluma, pasa a ser un doce fogar.

O NENO QUE COIDABA ÁS MULLERES

       Contrastaba no rapazote o ensumido que estaba e como andaba de matón. Miúdo, esmirrado e cativo, lanzaba palabras afiadas coma dagas e miradas de lobo. Cuspía, fumaba e xuraba coa naturalidade dun rebelde de barrio dentro daquel corpo de enredo, fráxil, tan débil que asustaba polo atrevidas das súas temerarias valentías. Tanto tiña que fose unha viga de home o que se lle puxese diante, profesor, autoridade policial: el, tan cativo, erguía a cabeza para que a vista chegase á do contrario e mostraba a súa suicida ameaza coma se estivese en condicións de defendela. Nunca  ofrecía saídas para a negociación nin o diálogo. Ía sempre polo atallo ao porto da agresión máis fera. Por nada desafiaba cunha navallada. Nunca vin adolescente tan raquítico con maneiras tan esaxeradas, impropias da súa idade e corpo. Non pasaba dos trece anos – polo corpo non se lle botaban máis dos dez- pero gustaba andar cos de vinte nos días case seguidos nos que faltaba á escola. Coa bicicleta xogábase o físico cada día sorteando en sentido contrario o tráfico máis infernal. Retando aos máis feros do barrio ganara fama de louco temerario disposto a que o triturasen antes que perder a súa chulería. Velo entre os malos de verdade daba risa cando non auténtico medo de que lle rompesen a crisma, porque buscar buscábaas día tras día. O seu odio ao colexio e a toda autoridade era tal que no instituto xa houbera que recorrer aos servizos sociais, os días que aparecía pola aula podíanse contar cos dedos da man. Intentar falar con el era empresa delicada: se non optaba polo silencio máis espeso había que protexerse das súas miradas asasinas envolvidas en ironía maliciosa. Con todo, despois de moitos intentos e porfía, conseguimos que falase algo.
         Despois de varias entrevistas inútiles, a primeira regaña pola que me pareceu que me podería meter douma un día no que, preguntándolle que lle parecería a súa nai o seu modo de se comportar, miroume durante un bo anaco, mantivo a vista enriba da miña, e espetoume: que pasa con miña nai, tío?, nin se che ocorra nomeala. Retireime nesa ocasión pero tomei nota e pouco a pouco fun abrindo pequenos buratos naquel baúl de rabia pechado a cal e canto, que lle permitiron ir respirando. Súa nai era unha santa. Maltratada polo besta de seu pai – a quen non tardaría en lle axustar as contas- , traballaba para mantelo a el e a súa irmá pequecha. Vivían co xusto, algunha axuda social, nun apartamento mínimo, en circunstancias nada favorables para o bo humor. Mentres non saltou o cadeado, entrevistarse coa nai nunca era posible. Todo contacto acababa fracasando polo empeño hábil do rapaz. Convencíaa continuamente de cambios nas citas, de enfermidades do profesor co que se ía encontrar e todo tipo de manobras que manexaba con facilidade, máis sendo como a nai era muller de carácter débil e apagada. En canto el deu permiso puidemos coñecer da  boca dela o que en realidade era na casa aquel atravesado rapaz. Lonxe de manifestar agresividade, vagancia, rancor ou rabia contra os máis achegados, reacción pola que escapan moitos en situación similar, el mostrábase coma un protector precoz, salvador, vixiante, gardián, home da casa con dúas mulleres ao seu cargo. El, o matón fantoche, o indisciplinado e amargado adolescente, era no fogar o neno amable, o home antes de tempo responsable, protector preocupado, sempre atento á nai, á irmá pequena, outro ser en nada semellante ao que na escola e no barrio todos viamos. Ata tenro. Contaba a nai o doce e cálido que se manifestaba con ela, sempre atento á máis mínima das súas necesidades, cansazo ou dolor. Xeneroso, sempre disposto ao que as mulleres pedían, aquel que se mostraba rebelde e desagradable no exterior era mel e dozura coa nai e a irmá.

         Un destes días, pasados xa sete ou oito anos, coincidín con el na rúa. A min pasaríame desapercibido, pero eu a el non. Non se lembra de min? De contado caín nel. Non medrou moito. Segue sendo miúdo, pero ancheou, vese robusto e san. Estaba de vacacións. As primeiras despois de dous anos traballando no que foi atopando, non está nada fácil, profesor, pero a min ningún me mete medo. Os últimos meses en Noruega. Traballo duro. Pero pagan ben. Agora non fuma, nin bebe, nin xura, nin mira con ira. É un home. Vinte anos, pero un home. Non se avergonza do seu pasado,  detense o mínimo nel. Tivo que buscarse a vida, deixarse de bobadas. Ri recordando o barrio, a escola, as imbecilidades da nenez. Non mo tomaría a mal, verdade profesor? E que eu tiña un problema, sabe? Debía coidar de dúas mulleres e non sabía como. Aquelo volvíame tolo. Pero desde que podo mantelas, desde que fun quen a mirar por elas, todo cambiou e vou ben. O traballo é duro. Moitos non resisten, pero eu si. E pagan ben. Teño dúas mulleres ás que manter. Debo coidalas. Tocoume.  Estou contento, miña irmá está estudando e miña nai non necesita traballar, traballo eu por ela. Ao se despedir, compadeceuse de min por se aínda tiña que seguir aguantando rebeldías coma a súa. Non, díxenlle, xa estou retirado. Fixo ben, riu, tampouco era bo traballo o seu.

SATURACIÓN DE NOVAS

HAI días nos que un non sabe sobre que escribir por quedar completamente seco, sen unha triste idea. Outros, coma o de hoxe, nos que queda atrancado por saturación e non sabe por onde tirar. Intento centrarme nas razóns polas que os amigos dos pitos se enfurecen co futbolista Piqué e concordo con Llamazares en que, os mesmos que rachan os vestidos e choran bágoas amargas diante deste rebumbio inxustificado, son que pitaban a un Rei e un himno mentres o seu presidente Mas ría con orgullo. Pero deseguida sei que dona Letizia pasará o día no que cumpre 43 anos á beira de Michelle Obama, éxito sen dúbida para calquera presentadora de televisión que teña altas miras, e considero que tampouco debería pasar inadvertido. Mais, non centrado se laretando con nimiedades debo continuar, tamén chega a min a nova de que Ramoncín regresa aos escenarios, e comprendo que iso si é noticia digna dun artigo serio e con iso, onde vai que o rei do polo frito exercía de todo menos de cantador, porque cantante ninguén dubida que o é de categoría.
Non contente con tanta información, dos EEUU de América chegan fotos frescas do Nobel Llosa coa súa amada de Porcelanosa, algo que sempre distrae e dá que falar a pesar de que xa o asunto decline en tanta frecuencia que vai perdendo forza. E nestas, a un que leva escrito dende tempos vellos sobre a inutilidade do Senado, sorpréndeo que o Pequeno Nicolás, aquel que parecía desaparecido e gastado, regresa disposto a ser o cabalo de Troia que dinamite dende dentro a cámara alta. Como para pensar se non será mellor que continúe sendo residencia da terceira idade para políticos acabados. Pero se a indecisión me invadía e non me permitía progresar, velaí que sei por adianto de noticia moi prezada para o próximo luns, que o presidente do Goberno confesa a unha hábil xornalista que tódalas mañás pelexa pola prensa deportiva co seu fillo. Mariano contra Mariano polo Marca. Reportaxe de televisión que lles adianto dará moito que falar, como xa o deu que Pablo Iglesias lle ensinase a cociña da avoa á mesma xornalista e que Elvira Lindo escribise un artigo igual de provocador sobre o primeiro polvo e os mobles da tía avoa, algo tan fondo e críptico que aínda non dei desentrañado. En fin, que a saturación é tanta que lles deixo o abano para que vostedes elixan e se informen en profundidade segundo as súas preferencias.

martes, 8 de septiembre de 2015

A PREGUIZA ALIADA DO ESFORZO

          Lembro que unha vez, despois de varias entrevistas cun adolescente con dificultades nos estudos, canso xa o rapaz – e eu tamén- de dar voltas a un diálogo aburrido e sen avances visibles, mirou avergonzado para o chan, armouse de sinceridade e lamentou en alto: Se houbese algo contra a vagancia... Naquel momento pensei que se referiría a algún fármaco milagreiro e contesteille rotundo, despois dun longo silencio, que non, que ningún remedio coñecía para vencer a preguiza. Tal vez non debera resignarme tan rápido. Droga non coñezo ningunha que ataque de raíz a preguiza, pero existen outras formas de enfocar o problema. É probable que xa contase a anécdota noutras ocasións, un pode caer nestas repeticións, espero que disimulen.
            As últimas investigacións no funcionamento do cerebro coinciden en que  o seu natural é a vagancia. Que tendemos ás solucións máis doadas, aquelas máis inmediatas e que ofrecen menos complexidade. Daniel Kahneman estudou ben estes procesos e conclúe que unha lei xeral do mínimo esforzo rexe nas actividades tanto cognitivas como físicas. A lei establece que se hai varias formas de lograr un mesmo obxectivo, o individuo gravitará finalmente cara a pauta de acción menos esixente. Así, por exemplo, cando nos vemos diante dunha situación difícil a nivel de razoamento, a miúdo respondemos a outra máis fácil, polo xeral sen advertir tal substitución. A preguiza está profundamente arraigada na nosa natureza. Na economía da acción, o esforzo é un custo, e a adquisición de habilidades vén determinada polo balance de custos e beneficios. Tódalas variantes do esforzo voluntario- cognitivo, emocional ou físico- fan uso de un fondo compartido de enerxía mental. E o ego esgótase. Por iso a xente (os propios científicos con bastante frecuencia tamén) busca datos que poidan ser compatibles coas crenzas que actualmente teñen. E por iso toda acción que require esforzo, se non está ben adestrada ou domada, tende, tanto metal como fisicamente, á solución máis fácil, á máis enganosa, á de menos razoamento, aquela que está máis achegada ao agrado que ao desagrado, ao simple que ao complexo. E isto é tan medible como que as nosas pupilas, ao igual que o contador da luz das nosas casas, son un indicador do estado da nosa enerxía mental, e din polo claro o que nos custa esforzarnos.
            Coñecedor desta lei, de que somos vagos, de que o noso cerebro tende a economizar enerxía, o investigador xudeu Uri Gneezy propón que entre o deber e a preguiza custa menos obedecer que decidir. Pensa que negociar con nós mesmos diante dun esforzo non é boa medida. Acabamos sempre atopando escusas máis ou menos cribles, pero escusas que retardan ou paralizan o que o esforzo esixe. Para lograr que a preguiza se converta en aliada do esforzo, o camiño será o da orde que obriga, que se impón. Das ordes incómodas primeiras pasamos aos costumes e ás leis, ás rutinas que se nos fan máis cómodas que calquera deliberación. Se cada vez que nos atopamos diante dun esforzo nos paralizamos na reflexión sobre a conveniencia, beneficios e agrado da súa execución, o máis probable é que desistamos, que acabemos por non facelo. O cerebro é experto en escusas para a vagancia. O práctico será ordenar con firmeza: si ou si. Inicialmente poden ser necesarios incentivos diante das primeiras ordes, pero unha vez convertidas en lei, os incentivos resultan innecesarios, o incumprimento da rutina fai que nos sintamos mal. Habituarnos a obedecer para esforzarnos, compensa.

            Se houbese algo contra a vagancia..., dicía o adolescente compunxido, impotente. Hai. Hábitos temperáns. Ordes, incentivos, costume, lei. Repetición. Repetir nos anos primeiros aquelas condutas desexables, convertelas en hábito para que sexan rutina, nada que esixa razoamento nin deliberación para o seu cumprimento. Nos primeiros anos créanse os hábitos básicos que dan as armas para se planificar, propor obxectivos e contar con medios para alcanzalos. Un erro educativo frecuente, tanto no medio familiar coma na escola,  soe pivotar arredor da enorme cantidade de obxectivos, plans, metas, proxectos que se lle propoñen ao aprendiz, ao neno, ao estudante, sen caer na conta de que o primeiro, o imprescindible e básico está en adquirir hábitos. O deportista, o músico virtuoso, o científico curioso e laborioso, o artesán meticuloso e que aprecia o traballo preciso, non se fan só – tamén- por soñar con grandes metas, obxectivos magníficos. Conségueno fundamentalmente pola cristalización de automatismos e sistemas de respostas que lles dan a fortuna de ter a preguiza aliada do esforzo.