NON NOS AGUANTAMOS

            A necesidade obriga. Pero non parece que ata tal grao coma para recuperar maneiras culturais esgotadas. O individualismo impera e todo apunta a que non terá retroceso posible. A crise que se prolonga moito máis do desexado empurrou  a unha forzada convivencia  en casas comúns a pais, fillos, noras, netos e avós. A reunificación familiar é un mecanismo de absorción da crise. O paro e a falta de perspectivas obrigou a refuxios de comenencia que resisten o que as dificultades esixen, pero sen indicios de que tal maneira de vivir tenda a unha revitalización. O modelo rachado, rachado está e nin próximas relacións laborais, sistemas de vida ou urbanismo fan pensar que se free a tendencia a vivir case en soidade.

            En tempos pasados a estrutura familiar asentaba sobre unha convivencia moi ampla. Aprender a convivir con avós, tías solteiras, pais, moitos irmáns e un tío avó enfermo era o normal. Dende a infancia experimentábase a variedade dos caracteres múltiples cos que habías de entenderte se querías resistir. As normas e prohibicións repartíanse de modo que os cativos axiña distinguían o peso dos distintos roles e status, o rendible de comportarse diante duns ou outros, a eficacia da flexibilidade e maleabilidade para prosperar entre tantos modelos. Na medida en que a familia deixou de supoñer unha unidade económica de referencia, a base familiar reduciuse á visita máis ou menos frecuente e ás reunións regradas de conmemoración acordadas, pois a dinámica de produción acompasaba necesariamente coa vida individual ou a unidade triangular (pai, nai, fillo, como exceso dous) cando non á nai soa con fillo. A arquitectura, ese reflexo exacto da configuración social, deu en edificar espazos minúsculos nos que a convivencia por riba de tres persoas xa pode resultar perigosa. Quedaron como recordo as urbanizacións de pequenos chalés con xardín, piscina comunitaria e unha cesta para que o neno probe a ver se medra coma Gasol, pero en canto se tropeza coa dura realidade de que Gasol só son dous e da mesma familia, ou o divorcio peta na porta dos corenta e pico, o chalé pasa a ser un inconveniente engadido, e maldita a hora na que se deixou o piso pequeno e bo de limpar no centro da cidade.

            Isto para os afortunados que resisten a crise sen cambios de fondura. Para os que a súa situación xa nunca foi boiante e toca agora recibir aos parados sen axuda mínima, o piso hipotecado acaba sendo un nicho de frustracións e rancores nos que hai que vivir porque non queda outro remedio. De aí os odios e indignacións que conducen a votos que aínda a moitos sorprenden sen entender que esta obriga á convivencia numerosa cando todo invita ao individualismo pode acabar levándonos a unha rebeldía traidora. Certo que os costumes variaron, que a comprensión dos maiores é infinitamente superior á de te tempos idos, que a permisividade e tolerancia están hoxe máis introducidos no estilo de vida, pero aínda así, dende hai lustros, non estamos chamados para vivir entre tantos. Todo vai cara unha convivencia minimalista: un, dous, tres e pouco máis; espacio reducido; vidas de visión fugaz; mundos que se fan cadrar en períodos ben programados, escasos, sen que dean pé á saturación. Incluso a aspiración das novas relacións parece avanzar na liña de que a perfección consiste en vivir cada quen no seu espazo mínimo e privado coa excepcionalidade de se atopar de vez en cando en territorio compartido tan brevemente como as necesidades indispensables o pidan.

            Contaba nunha entrevista a arquitecto Carme Pinós que estaba facendo unha casa moi fermosa en México por encargo duns avós. O plan da vivenda xiraba arredor da convivencia de varias xeracións. Estaba tan sorprendida da petición que non se imaxinaba que alguén puidese facerlle tal encargo aquí. Por unha razón simple, dicía: non nos aguantamos, ninguén parece querer vivir en familia, e se o fan, mátanse.  Que nos aguantamos menos demóstrao a facilidade coa que nos divorciamos, desesperamos se algo non vai á primeira, axiña atopamos razóns de peso para desfacernos dos vellos ou nos illamos no mundo propio en canto as relacións deixan de ser útiles. Que nos necesitamos comprobámolo cando trona e hai que buscar apoio, teito, calor, agarimo. Que nin a crise mudará o novo modelo de relación familiar, no parece ofrecer dúbida. En canto os mini traballos dean para ir tirando ou a pensión xa non sirva para manter a máis de tres, todo indica que volvermos aos espazos mínimos onde nos apañaremos na nosa mínima soidade. Porque parece que, con ser esaxerada a boutade de Pinós, , algo de certo hai en que non nos aguantamos, que ninguén quere vivir en familia, e se o fan, acaban matándose.