O MAIOR ERRO COMETIDO NA VIDA

Carlos Castilla del Pino necesitou máis de mil páxinas para escribir a súa autobiografía. Dividida en dous volumes ( “Pretérito imperfecto” de 1922 a 1949 e “Casa del olivo” do 49 ao 2003) vai destripando a vida da sociedade española de gran parte do século pasado. No primeiro coñecemos a procedencia familiar, social e ideolóxica do psiquiatra, ben detallada no seu San Roque natal, nos anos de estudo en Ronda e Sevilla, nas súas primeiras afeccións intelectuais, na súa adolescencia marcada polo sangue da guerra que ve brotar do corpo dos seus tíos, a escapada a Xibraltar, a morte do pai, a decidida vocación cara a medicina e a importancia do seu mentor intelectual don Federico; viaxamos con el a Madrid para entrar na facultade daqueles anos, vimos a Ferrol para facer as milicias universitarias e comprendermos xa a súa vontade de traballo e a case obsesiva mirada posta en chegar a catedrático de psiquiatría. Formado arredor dos psiquiatras máis importantes do momento, entregado ao traballo e ao coñecemento case coa afán e ambición de Jiménez Díaz, imos sabendo das súas lecturas, traxectoria e transformación intelectual, das súas filias e fobias, entusiasmos e desgustos coas figuras intelectuais máis importantes da época. Por debaixo, España, a guerra, a posguerra, a fame e miseria daqueles anos, o nacemento do seu antifranquismo e anticlericalismo que xa non abandonaría no resto dos seus días. Remata este primeiro volume completamente formado como médico con especial dedicación á psiquiatría e á neuroloxía e coa opción de se establecer en Córdoba, cidade que sería fundamental na súa madurez e o resto dos seus días.Ata aquí unha descrición dun home metódico, rigoroso co traballo, dunha memoria prodixiosa e cun gusto polo detalle case obsesivo. A Córdoba viaxou coa misión de se encargar do dispensario psiquiátrico da cidade, institución practicamente inexistente e que el había de erguer ao longo da súa madurez intelectual e profesional, ata acabar vivindo no final dos seus día na “Casa del olivo”. Tamén cincocentas páxinas do segundo volume lemos con meticulosa descrición as penas e traballos dun profesional ideoloxicamente progresista no medio dunha cidade de provincias coma Córdoba, completamente dominada naqueles tempos por unha clase terratenente inmobilista, unha férrea marcaxe dos funcionarios da dictadura e unha igrexa poderosa. Entregado con metodoloxía calvinista ao estudo e ao exercicio da profesión, non esquece a obsesión da súa vida, a cátedra, e ao longo do seu proceso de implicación política, da evolución do seu pensamento, comprobamos a frustración que lle supón, despois de romper con López Ibor, a certificación de que nunca chegará a ser catedrático, por máis que todos visen nel un proxectil dirixido a un branco. Como dixen, as descricións son detalladas e puntillosas. Sabemos das súa primeiras anotacións, conserva apuntes de gastos das primeiras viaxes a Europa, coñecemos a maneira de vivir dos españois da época, as maneiras dos departamentos universitarios, non moi diferentes dos de hoxe, a grandeza dos homes de ciencia e as súas miserias, a dureza da loita contra o réxime nos peores anos e a seu compromiso cunha liña psiquiátrica a cada paso máis imbricada coa socioloxía e sempre ambiciosa sen renunciar a unha boa formación psicanalítica e neurolóxica. Para todo ten memoria e capacidade analítica nos dous volumes, mais hai algo que me sorprende e desconcerta: ao maior erro cometido na súa vida (así o denomina el) só lle dedica da páxina 149 á 151 e logo, nos capítulos finais, despacha o asunto cunha distancia e frialdade que estremecen. En 1951 naceu o seu primeiro fillo e, a pesar de darse conta de que para el significara unha enorme complicación psicolóxica e algo perturbador, sumido na inconsciencia e na irresponsabilidade, terá seis máis. Para el a paternidade significou unha obrigación, nunca a espontaneidade dunha emoción, intentando impoñerlles aos fillos os seus modelos e proxectos. E aínda sabendo o errado deste comportamento observado no exercicio da súa profesión, non foi capaz de velo nel mesmo. Ao remate, deses sete fillos, cinco morreron en circunstancias tráxicas: unha suicídase, dous morren por efecto das drogas e pola SIDA, outra por unha enfermidade maligna e aínda outro por un accidente de moto. Tanta dor é perfectamente explicada por Castilla del Pino. E ten mérito que soubese sobrepoñerse e seguir loitando coa vida. E que o conte con tanta valentía. Non pensen que lamento con morbo non velo fundido por tantas desgrazas. Só boto de menos que en tantas páxinas, en tanta análise sobre pensamento, gusto literario, aplicacións psicolóxicas, ideoloxía e compromiso político, non dedicase unha máis pormenorizada e atenta explicación ás causas e remedios para atallar – se puidera, que xa sei que non sempre se pode- o maior erro cometido na súa vida.