DURO AMOR

Un piso fermoso, amplo, de alto teitos, aínda que con signos de decadencia, acugulado de libros, cun piano no centro, habitado por un matrimonio de anciáns elegantes, cultivados, amables e delicados é o espazo no que Michael Haneke nos introduce para que vexamos a súa última película: Amor. Nos primeiros compases da película decatámonos deseguida do respecto e tenrura coa que a parella se trata, da riqueza dos seu vocabulario, dun pasado gobernado polos gustos refinados e o compromiso dun co outro até chegar á situación actual. Dúas persoas que loitaron xuntos coa vida, aproveitando dela cada faragulla, comparten agora os últimos días con pausadas rutinas, hábitos saudables, trato expresivo e delicado. Non pasan por apuros económicos, a filla goza dunha carreira musical de éxito, resisten e ampáranse nos momentos finais. Pero como o cine de Haneke vai directo ás situacións límite do ser humano, encara sen medo, case temerario, aquelas zonas do vivir máis incómodas e turbulentas, agánchase de maneira descarnada á cara máis dura do amor: como afrontar os sufrimento do ser querido. A enfermidade e o deterioro penetran no piso do altos teitos e coma un verme imparable vai roendo o corpo, a conciencia e a dignidade, primeiro dela e de paso tamén os del, trastornado na súa entrega tan xenerosa como impotente. Ao tempo que ela vai perdendo capacidades, el medra en dedicación e sereno heroísmo. Pero non é suficiente. A dureza do declive vital estraga a vontade máis amorosa. Ela perde mobilidade, el aporta a súa forza e maña; ela vai cara o descontrol, el esfórzase por relativizar e non caer no desánimo; ela instálase na inconsciencia túzara, el arrinca valor da dor; ela négase a comer, el intenta darlle coa paciencia que lle vai fraqueando; ela perde ganas de vivir, el intenta contaxialo da súa. E así, os dous fronte a fronte, no camiño da morte, só atendidos polos porteiros e as enfermeiras que se poden permitir contratar, comparten o tempo final de duro amor. Atrás quedan as moitas cousas que pasaron xuntos: os albumes de fotos nos que se resume unha vida longa, plena; o discípulo que aprendeu a picar con delicadeza suma as semicorcheas de Schubert ao piano e agora triunfa de concerto en concerto polos auditorios do mundo e atopa un instante para se sorprender diante da súa mestra; a filla desconcertada e incapaz de ofrecer nada mellor ao pai que se ve superado polas circunstancias... Os netos nin aparecen unha triste vez polo piso dos avós. A vida da mocidade non casa con evidencia tan clara da fin. Os amigos xa morreron ou non quedan, para dous tres que se teñen de verdade. Paulatinamente o filme vaise pechando arredor do sufrido amor que se profesaron e conservan os dous vellos. Pero, a pesar de que nalgún momento salta algunha muxica de esperanza, de lixeira tenrura ou memoria da ledicia, o amor, o duro a mor, sucumbe á pezoña da insoportable enfermidade. Haneke pode parecer por momentos case cruel. Escaravella na ferida con obxectividade, si, pero case de xeito pornográfico. Poderá pensarse que talvez con suxerir sería máis que suficiente, todos sabemos por desgracia das consecuencias da enfermidade e a vellez, parecerían innecesarias escenas que abundan na miseria e penalidades, pero así é a súa maneira implacable de nos situar diante da realidade: á forza has pensar e remoer para sacar as túas propias conclusións. Non vale inhibirse. Se entras na proposta cinematográfica deste director, desde o momento que aceptas pasar a porta dese piso no que habitan os dous vellos, sabes que deberás participar da dor, dos dilemas, das miserias, das perdas e dos desconcertos que trae consigo a enfermidade, a vellez, a morte. E se, coma neste caso, os actores que interpretan aos protagonistas son Jean-Louis Trintignant e Emmanuelle Riva, a posibilidade de non participar do desasosego deste descarnado momento vital é nula. Pois, así como a dirección pode pecar nalgún momento por exceso en evidenciar o que bastaba con suxerir, a interpretación dos dous é maxistral. Máis se cabe a de Riva, pois o seu papel esixe un devalar suave desde unha dozura viva e graciosa até unha insensibilidade túzara de rexistro tan difícil como crible. En resume, quen non estea para penetrar na turbadora realidade de quen amando se enfronta ás máis duras decisións polo sufrimento insoportable do amado, que non vexa a película. Non está pensada para distraernos nin evadirnos da semana de traballo e cansazo. Amor, coma todas as películas de Haneke, aplica o bisturí en carne viva e sitúanos diante de realidades das que non nos podemos escapar. Hai un diálogo auténtico e intenso nun momento da película no que a filla acusa a seu pai de non se estar comportando con cordura na atención da súa nai. Podemos falar en serio dunha vez?, pregúntalle ao pai. O pai acepta o reto e fala en serio, só lle fai dúas preguntas: Queres levala ti para a túa casa?, queres que meta a túa nai nunha residencia? Aí para. Pero todos sabemos que as preguntas podería estendelas sen fin. Porque o amor, cando chega a eses extremos, é moi duro.



PUBLICADO EN DIARIO DE PONTEVEDRA