O NENO E A MORTE

Teño a fortuna de que aínda me viven meus pais e só acordo de neno a morte de tres dos meus avós. O cuarto non cheguei a coñecelo, morreu sendo meu pai un adolescente. Primeiro morreron os pais de mamá e a última, xa un mozo, foi a avoa Balbina, nai de papá. Neno era cando morreron Ramón de Abel e ao pouco Manuela, a súa muller. Da morte que máis me acordo é da do patriarca dos Abel. Tería eu once anos cando entrou un cura no salón de estudos do internado chamando por min. Saín con certo temor, preocupado por se caería nalgunha indisciplina merecedora de castigo, algo bastante frecuente naquel medio, non porque eu fose un talabarte, senón polo difícil que resultaba non infrinxir algunhas das múltiples e rigorosas normas polas que nos rexiamos. Mais non era nesta ocasión para me reprender senón simplemente para me avisar que meus pais me agardaban na sala de visitas. Sorprendeu por non ser día nin hora de visita, pero non sospeitei de ningún motivo polo que meus pais puideran visitarme. Non me visitaban meus pais, só meu pai. Podía saír con el, conseguira os permisos necesarios para me poder sacar daquel lugar con réxime de cadea. Só me adiantou que meu avó estaba moi enfermo, se quería ir velo. A min non me impresionou en exceso a noticia. Pensei antes ca en ningunha outra cousa en que esa noite, precisamente esa noite habería unha velada na que debía intervir, quen me substituiría ou como se arranxaría a miña falta. Ese foi o primeiro pensamento. Durante o traxecto papá cambiou de tema e falamos (falou el) do de sempre: os estudos, a súa importancia, a conveniencia de se adicar con todo o empeño para conseguir algo o día de mañá. Chegando á casa do Abel, anoitecendo, despois dun silencio máis longo do habitual, papá atreveuse: Antes díxenche que teu avó estaba moi enfermo, o certo é que xa morreu. E o silencio envolveunos ata que aparcamos, baixamos do coche, me colleu pola man e me guiou: mamá está no cuarto, se cadra vela chorar moito, non te asustes. No cuarto estaban mamá, os seus sete irmán, meu curmáns e media parroquia rezando o rosario. Si, mamá choraba. E ao me ver chorou máis. Abrazouse en min e sentín o seu corpo vibrando pegado ao meu, coma se tivese dentro algo que abanease nela, e a min viñéronme ganas de chorar, pero non por meu avó, senón por ver tan triste a mamá. Aquela noite fora moi longa. A cultura da morte no medio rural ten (tiña, agora xa non tanto) os seus ritmos e pasos ben marcados: rezos, saloucos, pranto, comida, homes sostendo das mulleres, mulleres a piques de se desmaiar, curas, rezos, entrada e saída de veciños, sempre o rosario ou algunha oración á beira do defunto. Non sei que hora sería cando meu pai me veu buscar á cociña onde se me pecharan os ollos á beira da lareira. Veña, esperta, imos durmir algo á casa de teu tío, tirou de min. Mamá non vén?, preguntei. Non, respondeu, voute deixar con teu primos no Outeiro e volvo a buscala máis tarde, ti dormes alí tranquilo ata mañá. Non durmín nada tranquilo, na casa de meus primos eramos moitos nenos, tantos que durmiamos na cama uns na cabeceira e outros nos pés, a min tocoume nos pés, e pasamos a noite de xogueta e a risas. Ao abrir o día foi cando me entrou o sono de veras, pero axiña chegou a hora automatizada pola que me erguía no internado e de contado dei en espertar aos meus acompañantes para comezar o día tamén con xogueta. Ata ben avanzado o día nada souben de meu pais. Pensei pouco no avó. Fora con meu primo Manolo coas vacas polo arredor da Revolta. Chamaran por nós para ir xantar e pouco despois meu pai veu por min para me levar de novo á casa do defunto. Había moita máis xente ca na noite anterior. Máis nerviosismo. Os irmáns varóns de miña nai subían e baixaban do cuarto, falaban entre eles, o pranto das mulleres aumentaba en intensidade. De vez en cando un berro de torgo rachado espetábase na tarde coma unha lapa de dor. Nun momento transformouse todo nunha emoción e tensión aínda máis elevada: apareceron curas con casula e estola. Abríronlles paso. Subiron ao cuarto onde nunha apoteose de lamentos en voces femininas e algunha perdida de varón rachaban o silencio que estremecía. Rebumbio. Ordes. Homes collendo a caixa. Máis pranto. Cántico relixioso iniciado por un dos curas. Procesión entre rezos e laios camiño da igrexa. Os cans ladraban coma doentes tratando de vencer con potencia o son de oracións e lamentos. Na igrexa ulía forte a incenso e cera. Acugulada de xente non se respiraba ben. Meu pai levoume para diante de todo, á beira de mamá, que seguía a chorar. Os cánticos en latín parecéronme tristes, moi tristes. Pero máis aínda me entristecín cando os mesmos homes que trouxeran a caixa da casa á igrexa volveron cargar co defunto para deixala diante da tumba cavada na terra. Un silencio mesto permitiu oír as últimas oracións e os último berro de mamá medio esganada ao guindar coas súas mans terra enriba da caixa onde ía o meu avó. Marchamos cando varios homes comezaron a botar terra con pas dentro da tumba. Esa mesma noite xa me devolveu meu pai ao internado. Isto, comentou polo camiño, non impediría que te sigas esforzando nos estudos, e non? Non, contesteille. E quedei outra vez naquel internado áspero estudando igual ca antes da morte de meu avó: pouco.



PUBLICADO EN DIARIO DE PONTEVEDRA