CON CRISTINA EN ALCALÁ

PASEI parte dunha mañá vendo fotos na Casa de las Américas. Eran fotos de mulleres intrépidas, pioneiras mexicanas, moitas delas acompañando aos seus homes, algúns arqueólogos, durante o inicio do século pasado. Chamoume a atención Mariana Yampolsky coas súas laranxas, María Santibáñez, Gilda Chavarry, María Navarro e sobre todo Reva Brooks con Mujer junto a un ataud. Retratos todos dunha pureza inmaculada que nos mostraban o México dos rostros sen idade, dos indíxenas á beira das bestas, da color do silencio e da pobreza mesturados co ulido fervente dunha terra seca. Tamén, é certo, a distancia de clase, os sombreiros imposibles de damas imitadoras da brancura do norte, de soldados pequechos pero orgullosos e de mirada fera.

Coma se esa exposición fose a antesala da festa que me agardaba, ao día seguinte, paseando por Alcalá de Henares, vin que na igrexa de Santa María la Rica expoñía Cristina García Rodero. Exposición que leva percorrendo España e que estivo en Galicia e eu non puidera ver. Sen dubidalo entrei na sala e percorrín unha a unha cada foto da fotógrafa de Puertollano. Custa deixar unha para concentrarse na seguinte. Esa España oculta, esas festas, romarías e procesións espétanse na mirada sen te deixar. É impresionante como mira, como enfoca e capta realidades culturais únicas. Quen xa vise a exposición saberá que nela aparece a cultura antropolóxica da xeografía española perfectamente reflectida e de maneira especial a galega. As fotos case non precisan título nin aclaración. Basta cunha data, o nome dun pobo, Ribarteme, por exemplo, e con mirar atentos, todo está dito. A relixiosidade, a mestura de paganismo con cristianismo, a pobreza, a fe, o medo, a miseria, a determinación dunha nai, o tempo espetado nos regos fondos dun rostro, a mirada dun neno a un cristo, a man dunha nai apuxando das nádegas dunha cativiña para que se achega á virxe avogosa... Todo está captado no branco e negro dunha sobriedade exacta, medida, sen adornos nin manipulacións. A necesidade de controlar a morte, de poxar pola mellor vida, a imperiosa fortaleza dunha fe que move a tolleitos, doentes eternos, todos de xeonllos, anicados, implorantes diante do poder do máis aló. Vendo as fotos de Cristina venme ao acordo de algunha maneira o estilo de Vrixilio Viéitez, o magnífico retratista de Sóutelo de Montes. Hai neles un lazo que os conecta, tal vez esa limpeza da mirada que non se avergonza de enfocar o que a ninguén se lle ocorrería. Pero algo os distancia substancialmente: mentres Cristina leva un obxectivo rastreando na antropoloxía cultural, Virxilio é só un grandioso retratista da vida a secas. Unha e outro, retratan en branco e negro o que se agocha debaixo da vida con ollos únicos.